





Co robić, gdy Maluch zapomina o tym, czego się nauczył? Co robić, jeśli zmiany w jego wymowie są ledwo zauważalne? Jak zorganizować czas, aby głoski, które wiesz, że Twoje dziecko potrafi wymówić – były wymawiane? Oto kilka porad, które przydadzą się i Tobie, i Twojemu Maluchowi!
- Przede wszystkim – ćwicz z nim w domu. Pamiętaj jednak, aby nie było to “suche”, pozbawione emocji powtarzanie wyrazów; nie traktuj ćwiczeń, które zaleca logopeda, jak zadań domowych! Najlepszym sposobem do utrwalania nowych zwyczajów językowych jest zabawa! A więc baw się ze swoim dzieckiem i angażuj przez zabawę do tego, aby wymawiało poprawnie ćwiczone głoski. Możesz tu skorzystać ze wszystkich dostępnych zabawek: autek, klocków, lalek..
- Bawcie się słowem – wymyślajcie rymy podczas drogi do przedszkola, recytujcie wierszyki oczekując na obiad, śpiewajcie piosenki jadąc samochodem!
- Opowiadajcie! Wykorzystaj rzeczywiste zdarzenia i zachęcaj Malucha, aby sam przejmował inicjatywę opowiadania: Jak było w przedszkolu? Co jadłeś? Co robiłeś z babcią? Czy pamiętasz, kto był dzisiaj w szkole? Kogo nie było i dlaczego?
- Historyjki obrazkowe – poza swoimi zaletami (kształtowanie logicznego myślenia, orientacja w czasie, łańcuchy przyczynowo-skutkowe) wymagają opowiedzenia przedstawionej sytuacji. Jeśli skończyły Ci się pomysły – sięgnij po gotowe pomoce!
- Zwracaj uwagę swojemu Maluchowi na słowa, jakie wypowiada. Rób to jednak w subtelny sposób, aby go nie zniechęcić. Jeśli zamieni głoski, zapytaj: Co powiedziałeś? Możesz powtórzyć? Na pewno chciałeś to powiedzieć? Nie rób tego za każdym razem; zwracaj uwagę sporadycznie, kilka razy w ciągu dnia.
- Wprowadź nowe pojęcie w Waszym domu – czas ładnego mówienia. Na czym to polega? Wykonujecie ćwiczenia ogólnorozwojowe – rysujecie, malujecie, wycinacie, liczycie lub bawicie się – gracie w gry, budujecie zamki z klocków… a zegarek tyka Na początku ustaw minutnik na kilka minut i pilnuj, aby dziecko w tym czasie koncentrowało się nad tym, co mówi i jak mówi. Z każdym kolejnym dniem wydłużaj czas ładnego mówienia lub stwarzaj okazję do kolejnej “tury”.
- Wprowadź system motywacyjny. To nie musi być nic słodkiego! Pomyśl, co lubi Twoje dziecko? Może bańki mydlane? Może przybijać pieczątki? Może zabawy z malowaniem palcami? Może jakaś z zabaw gazetowych. Może wspólna gra na instrumencie, na przykład bębnach? A może ulubiona aktywność sportowa? Warto dostosować system motywacyjny do dziecka, aby widziało, że jego starania są doceniane.
Witam Państwa bardzo serdecznie . Bardzo proszę o zapoznanie się z zestawami ćwiczeń dla uczniów naszej szkoły zakwalifikowanych na zajęcia logopedyczne. Zostały one posegregowane według zaburzeń wymowy poszczególnych głosek.
Głoski szeregu szumiącego
Głoska sz
Ćwiczenia przygotowawcze usprawniające język, wargi i podniebienie.
- Kierowanie języka do nosa
- Kierowanie języka do podniebienia
- Kierowanie języka do prawego ucha
- Kierowanie języka do lewego ucha
- Tworzenie z języka szpilki(język wąski)
- Tworzenie z języka rurki
- Tworzenie z języka łyżeczki
- Oblizywanie językiem warg
- Wypychanie prawego policzka
- Wypychanie lewego policzka
- Kierowanie języka do górnych dziąseł
- Kierowanie języka do dolnych dziąseł
- Przesuwanie warg w prawą stronę
- Kierowanie warg w lewą stronę
SZ- czubek języka kierujemy za górne zęby, zęby zwieramy, wargi lekko wysuwamy do przodu
Asza, aszo, asze, aszu, aszy
Osza, oszo, osze, oszu, oszy
Esza, eszo, eszu, esze, eszy
Usza, uszo, uszu, usze, uszy
Asz, osz, esz, usz, ysz
Następnie dziecko powtarza wyrazy zawierające głoskę sz w nagłosie
Szafa, szalik, szatnia, szabla, szachy, szopa, szofer, szeroki, szelki, szuflada, szufelka, szyba, szyja, szyny,szynka, szachy, szabla, szajka, szał, szampon, szampan, szaszłyk, szatyn, szyszka
Wprowadzamy wyrazy zawierające głoskę sz w środku wyrazu (śródgos)
Kasza, kaszel, maszyna, kosze, kalosze, nosze, koszyk, koszula, kieszeń, wieszak, puszek, groszek, daszek, depesza, naszyjnik, paluszek, leniuszek, kieliszek, garnuszek, tusza, grusza, kiszenie, koniuszek, koszykówka, kożuszek, kwiatuszek, łańcuszek, muszelka, poddasze, poszewka, ptaszek, uszy, kasztan.
Następnie wyrazy zawierające głoskę sz na końcu( wygłos)
Kosz, listonosz, kapelusz, mysz, afisz, arkusz, grosz, gulasz, kalosz, klosz, tusz, dorsz, ratusz.
Połączenia wyrazowe
Szary szalik, szerokie szelki, nasza szatnia, koszyk gruszek, szkolna pieczątka, pluszowy kapelusz, puszka groszku, wyszywana poduszka, bursztynowa broszka, wasza szkoła, wiszący szyld, szeroka szafa, szybki Tomasz, szorstki arkusz, blaszana szabla, szklany kieliszek, szumiąca muszelka
Na koniec polecamy dziecku powtarzać zdania.
Na wieszaku wisi szalik.
W szatni stoją wieszaki.
W koszyku jest groszek.
Mama szuje koszulę.
W szkole jest szatnia.
W szufladzie są szachy.
Nasza pani pisze na maszynie.
Urszula idzie do szkoły
Szymek ma szarą koszulę.
Wszystkie przedszkolaki noszą fartuszki.
Szarak ma długie uszy
Natasza śpi w szałasie
Gulasz jest przepyszny
Na szynach stoi maszyna
Mam garnuszek w groszki
Na szyję założyłam naszyjnik
Wykrztuśny syrop usunie kaszel.
Koło szkoły jest skrzynka pocztowa.
Głoska [sz] w nagłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | NARYSUJ OBRAZKI |
SZUFLADA | SZEF |
SZUFELKA | SZELKI |
SZUKA | SZAMPON |
SZUMI | SZOPA |
SZAFA | SZYJA |
SZALIK | SZYNY |
SZATNIA | SZYBA |
SZACHY | SZYNKA |
Głoska [sz] w wygłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | POŁĄCZ W PARY WG PIERWSZEJ GŁOSKI |
MYSZ | KALOSZ |
KOSZ | PIÓROPUSZ |
ŁUKASZ | PLUSZ |
RATUSZ | BUSZ |
KAPELUSZ | BAMBOSZ |
AFISZ | KLOSZ |
PISZ | GULASZ |
TUSZ | GROSZ |
Głoska [sz] w śródgłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | NARYSUJ I POŁĄCZ W PARY RYMUJĄCE SIĘ SŁOWA | ||
KASZA | PUSZKA | JABŁUSZKO | DUSZEK |
MUSZLA | KOSZULA | KWIATUSZEK | PODUSZKA |
KASZTAN | PALUSZKI | PIELUSZKA | USZKO |
MASZYNA | NASZYJNIK | NOSZE | KALOSZE |
Połączenia wyrazowe:
SZASZŁYK | SZYBSZY | SZARA SZAFA | PODUSZKA W KWIATUSZKI |
SZYSZKA | SZERSZEŃ | SZYBKI SZYMEK | PIELUSZKA MALUSZKA |
SZYNSZYLA | SZKLANA SZYBA | NASZ WUJASZEK | PUSZKA GROSZKU |
SZERSZY | SZKOLNA SZATNIA | PYSZNY GULASZ | SZEROKI SZALIK |
Zdania:
ZAZNACZ [SZ] NA SZARO, NAUCZ SIĘ CZYTAĆ. ZRÓB ILUSTRACJĘ DO WYBRANEGO ZDANIA. |
W KOSZU POD SZAFĄ MIESZKA SZARA MYSZKA. |
TOMASZ I SZYMON GRAJĄ W KOSZA POD SZKOŁĄ. |
DO SZUFLADY DAM: SZACHY, MUSZLE I KŁĘBUSZEK SZNURKA. |
NA WIESZAKACH W SZKOLNEJ SZATNI WISZĄ WORKI I SZALIKI. |
Wierszyki:
MYSZ TUP, TUP, TUP, KYSZ, KYSZ, KYSZ. CZY TO JEŻ, CZY TO MYSZ?! TAK TO JEŻ I MYSZ TEŻ. IDĄ JUŻ, TUŻ, TUŻ, TUŻ. Naucz się wierszyka na pamięć! [w wygłosie głoska [ż] ulega ubezdźwięcznieniu i wymawiamy ją jako [sz] ] MAŁY PTASZEK SZEPNĄŁ MAMIE, W SZKOLE BYŁO RYMOWANIE: ASZA – KASZA OSZO – BROSZO ESZE – KIESZEŃ USZU – BUSZU YSZY – MYSZY ĘSZĘ – WĘSZĘ ĄSZĄ – KĄSZĄ. RAZ, DWA, TRZY, POWTÓRZ TY! |



GŁOSKA Ż
Ćwiczenia przygotowawcze usprawniające język, wargi i podniebienie.
- Kierowanie języka do nosa
- Kierowanie języka do podniebienia
- Kierowanie języka do prawego ucha
- Kierowanie języka do lewego ucha
- Tworzenie z języka szpilki(język wąski)
- Tworzenie z języka rurki
- Tworzenie z języka łyżeczki
- Oblizywanie językiem warg
- Wypychanie prawego policzka
- Wypychanie lewego policzka
- Kierowanie języka do górnych dziąseł
- Kierowanie języka do dolnych dziąseł
- Przesuwanie warg w prawą stronę
- Kierowanie warg w lewą stronę
Ż- czubek języka kierujemy za górne zęby, zęby zwieramy, wargi lekko wysuwamy do przodu
Ża, Żo, Że, Żu, Ży- powtarzamy najpierw głoskę w połączeniu z samogłoskami.
Aża. Ażo, aże, ażu, aży
Oża, ożo, oże, ożu, oży
Eża, eżo, eże, eżu, eży
Aż, oż, eż, uż, yż
Następnie dziecko powtarza wyrazy zawierające głoskę ż w nagłosie( początek wyrazu)
Żaba, żagiel, żaglówka, żarówka, żołędzie, rzodkiewka, rzeka, żółty, żółw, żuk, żyto, żyletka, żyrafa, żyrandol, żeglarz, żart, rzut, żuraw, żeton, żywica żywopłot, żelatyna
Wprowadzamy wyrazy zawierające głoskę ż w środku wyrazu
Plaża, jarzyny, orzechy, morze, korzeń, nożyk, róża, burza, duży, wieża, leżak, koleżanka, talerzyk, dyżurny, wierzba, łyżwy, grzywa, wrzosy, garaże, warzywa, bażant, drążek, kożuch, drużyna, filiżanka, kałuża, podróże, porządek
Następnie połączenia wyrazowe
Duży żuk, korzenie wierzby, różne warzywa, różowy leżak, wieża strażacka, szary kożuch, szumiące morze, koszyk żołędzi, duży talerz, żółty żonkil, ciężki drążek, żelazny garaż, zużyta żyletka, świeże jarzyny, rzadki żywopłot, olbrzymia plaża, porządne żelazko, wymarzona żaglówka
Na koniec polecamy dziecku wymawiać zdania
Na talerzy leżą rzodkiewki.
Nad rzeką rosną wierzby.
Po rzece pływają żaglówki.
Koło żłobka rosną drzewa.
Na wieży stoi strażak.
Grzesio jest dyżurnym.
Pod drzewem leżą żołędzie.
Koleżanka leży na leżaku.
Ten żółw to rzadki gatunek.
Obok filiżanki leży łyżeczka.

GŁOSKA CZ
Ćwiczenia przygotowawcze usprawniające język, wargi i podniebienie.
- Kierowanie języka do nosa
- Kierowanie języka do podniebienia
- Kierowanie języka do prawego ucha
- Kierowanie języka do lewego ucha
- Tworzenie z języka szpilki(język wąski)
- Tworzenie z języka rurki
- Tworzenie z języka łyżeczki
- Oblizywanie językiem warg
- Wypychanie prawego policzka
- Wypychanie lewego policzka
- Kierowanie języka do górnych dziąseł
- Kierowanie języka do dolnych dziąseł
- Przesuwanie warg w prawą stronę
- Kierowanie warg w lewą stronę
Czubek języka kierujemy za górne zęby, zęby zwieramy, wargi lekko wysuwamy do przodu
CZA, CZO, CZE, CZU, CZY
ACZA, ACZO, ACZE, ACZU, ACZY
OCZA, OCZO, OCZE, OCZU, OCZY
ECZA, ECZO, ECZE, ECZU, ECZY
ACZ, OCZ, ECZ, UCZ, YCZ
Następnie dziecko powtarza wyrazy zawierające głoskę CZ w nagłosie
Czapka, czapla, czajka, czoło, czubek, czepek, czekolada, czeladnik, czytanka, czytelnia, czajnik, czosnek, czerwony, czupryna, czysty,
Wprowadzamy wyrazy zawierające głoskę cz w środku wyrazu
Znaczek, haczyk, oczy, boczek, uczeń, pieczeń, klucze, pieczątka, liczydło, pączek tęcza, kaczor, naczynie, loczek, wnuczek, uczynek,łuczywo, kubeczek, maczek.
Następnie wyrazy zawierające głoskę cz na końcu( wygłos)
Płacz, warkocz, miecz, mecz, klucz, klacz, biegacz, tułacz, puchacz, mecz, smycz, bicz
Połączenia wyrazowe
Czerwona czapka, duży czołg, czysty szalik, żółty czepek, szkolna pieczątka, duży klucz, żelazny haczyk, smaczny boczek, czysta doniczka, cztery beczki, czujna czapla, częsty deszcz, czarna czupryna, zaczepny Czesiek, czerwone kozaczki, uczynny chłopczyk, nieczynna czytelnia, czarujący królewicz, czarodziejski czepek.
Na koniec dla utrwalenia głoski polecamy dziecku wymawiać zdania
Na poczcie sprzedają znaczki.
Czarek ma czarny czołg.
W doniczce są czerwone kwiaty.
Na półeczce leży kluczyk.
Dziewczynka płacze.
Mam czerwoną czapeczkę.
Uczeń poszedł do czytelni.
Cały czas ćwiczę liczenie.
Z koszyczka wyskoczył kaczorek.
Wieczorem biegacz ćwiczył skoki.
RÓŻNICOWANIE CZ-C
Tablica jest czarna.
Chłopczyk poszedł nad rzekę.
Uczeń pisze na tablicy
Jacek je pączki.
Na czerwonej tacy są owoce.
W łazience jest czysto.
W torebce są czereśnie.
Na placu stoi czołg.
Chłopiec płacze.
Głoska [cz] w nagłosie:
POŁĄCZ SYLABY TAK, BY POWSTAŁY SŁOWA, NARYSUJ OBRAZKI | ||
CZU | KOLADA | CZOŁG |
CZO | WIEK | CZEPEK |
CZAP | NO | CZAJKA |
CZE | ŁO | CZUPIRADŁO |
CZAJ | BEK | CZTERY |
CZY | KA | CZAROWNIK |
CZÓŁ | TANKA | CZARNY |
CZŁO | NIK | CZERWONY |
Wyrazy z tabelki po prawej stronie służą do utworzenia ciekawych zdań i zapisania ich.
Głoska [cz] w wygłosie:
POŁĄCZ W PARY WG PIERWSZEJ GŁOSKI | NARYSUJ OBRAZKI |
MECZ | MLECZ |
WARKOCZ | BRODACZ |
MIECZ | KRÓLEWICZ |
PALACZ | PORĘCZ |
KLACZ | PŁACZ |
KLUCZ | BIEGACZ |
WŁAMYWACZ | APACZ |
PUCHACZ | BOGACZ |
Głoska [cz] w śródgłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | WYKREŚL JEDNĄ LITERĘ BY WYRAZ MIAŁ SENS | ||
TACZKA | KACZKA | OCZOY | MAGCZUGA |
PACZKA | FOCZKA | PAJĘCZYJNA | UCZEŃA |
WNUCZKA | BUŁECZKA | PIECZĄTKIA | KOLCZYLKI |
WŁÓCZKA | DONICZKA | KONICZYNYKA | TĘCZAZ |
Połączenia wyrazowe:
CZERWONA CZAPKA | CZARY CZAROWNIKA | WYPIECZONA BUŁECZKA | POMARAŃCZOWY RĘCZNICZEK |
CZARNA CZUPRYNA | CZTERY CZEKOLADY | POCZTOWA PACZKA | TECZKA UCZNIA |
CZAPLA I CZAJKA | CZÓŁNO CZARKA | UCZYNNY MARECZEK | KUBECZEK MLECZKA |
CZUBEK CZOŁA | CZUBATY CZAJNICZEK | KLUCZE NA HACZYKU | CZAPECZKA NIEMOWLACZKA |
Zdania:
ZAZNACZ [CZ] NA CZERWONO, NAUCZ SIĘ CZYTAĆ. ZRÓB ILUSTRACJĘ DO WYBRANEGO ZDANIA. |
CZAREK MA MLECZKO W CZERWONYM KUBECZKU. |
UCZEŃ CZYTA CZYTANKĘ O CZTERECH CZAPLACH. |
CZAROWNIK WYCZAROWAŁ UROCZĄ KACZKĘ. |
CZERWONE BIEDRONECZKI MAJĄ CZARNE KROPECZKI. |
Wierszyk:
MAŁA CZAPLA MRUCZY MAMIE, CHYBA UMIEM RYMOWANIE: ACZA – KACZA OCZO – UROCZO ECZE – MECZE UCZU – KLUCZU YCZY – BYCZY ĘCZĘ – MĘCZĘ ĄCZĄ – ŁĄCZĄ JEDEN, DWA, TRZY, I RYMUJ TY! |




GŁOSKA DŻ
Ćwiczenia przygotowawcze usprawniające język, wargi i podniebienie.
- Kierowanie języka do nosa
- Kierowanie języka do podniebienia
- Kierowanie języka do prawego ucha
- Kierowanie języka do lewego ucha
- Tworzenie z języka szpilki(język wąski)
- Tworzenie z języka rurki
- Tworzenie z języka łyżeczki
- Oblizywanie językiem warg
- Wypychanie prawego policzka
- Wypychanie lewego policzka
- Kierowanie języka do górnych dziąseł
- Kierowanie języka do dolnych dziąseł
- Przesuwanie warg w prawą stronę
- Kierowanie warg w lewą stronę
- Zakładanie wargi dolnej na górną
- Zakładanie wargi górnej na dolną
Wyrazy z dż do powtarzania
Dżokej, dżem, dżuma, dżungla, dżentelmen, dżdżownica
Gwiżdżący Jerzy, jeżdżący dżokej, zmiażdżona żaba, drożdżowy placek, żurawinowy dżem
Bożena je dżem
Z ziemi wyszła dżdżownica.
Dżungla jest niebezpieczna.
Tomasz jest dżentelmenem,
Zmiażdżyłem duże żołędzie.
Na stadionie kibice gwiżdżą.
Głoska [dż] w nagłosie i śródgłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | |
DŻUNGLA | DŻENTELMEN |
DŻEM | DŻUDO |
DŻIN | MAHARADŻA |
DŻIP | DŻUMA |
DŻOKEJ | DROŻDŻÓWKA |
DŻOKER | DŻOKEJKA |
Zagadki:
ROZWIĄŻ
ZAGADKI- ODPOWIEDZI NARYSUJ LUB NAPISZ JEŚLI POTRAFISZ Mama go jesienią z owoców gotuje, zimą taki deser bardzo nam smakuje. | |
Gdy w
baśni dobra wróżka coś wyczarować chce, to dziwy dzieją się, gdy wznosi się czarodziejska …… | |
Kiedy je
mama doda do ciasta, To ciasto mamie pięknie wyrasta. |
Połączenia wyrazowe:
PRZECZYTAJ GŁOŚNO, ZAKREŚL [DŻ] NA KOLOROWO |
DŻIP DŻENTELMENA |
DŻEM DO DROŻDŻÓWEK |
DŻUMA W DŻUNGLI |
DŻOKEJKA DŻOKEJA |
DŻUDOKA NA FIDŻI |
RÓŻDŻKA DŻINA |
Zdania:
ZAZNACZ [DŻ] NA KOLOROWO, NAUCZ SIĘ CZYTAĆ. ZRÓB ILUSTRACJĘ DO WYBRANEGO ZDANIA. |
DŻOKEJ UJEŻDŻA KONIA DŻANNĘ. |
DŻENTELMEN KUPIŁ DROŻDŻÓWKI I DŻEM. |
W DŻUNGLI PANUJE DŻUMA. |
DŻUDOKA KUPIŁ DŻIPA I WYJEŻDŻA NA FIDŻI. |
DŻUDOKA TRENUJE DŻUDO. |
MAMA KUPIŁA DROŻDŻE I DŻEM DO DROŻDŻÓWEK. |
Wierszyk:
PRZEJAŻDŻKA DŻINA DŻENTELMEN DŻIN WYJEŻDŻA DŻIPEM NA PRZEJAŻDŻKĘ W DŻUNGLI PRZED ŚWITEM. NAUCZ SIĘ PIĘKNIE CZYTAĆ | |
Utrwalanie głosek sz, ż, cz, dż
Na wieszaku wisi żółta czapka
Koło szkoły jest skrzynka pocztowa
Blisko szafy stoi szczotka
Na tapczanie leży duża poduszka
Na drzewie siedzą cztery szczygły
W szkole dzieci piszą i czytają
Na półeczce stoi żelazko
Po deszczu jest tęcza
Pod leszczyną leżą orzeszki.
W kieszeni mam czystą chusteczkę.
Dziewczynka ma czerwony płaszczyk.
Chłopczyk poszedł nad rzekę.
Jerzyk uczy się dobrze.
Mam piecze szarlotkę
Mareczek przyniósł ze sklepu szynkę.
Zosia włożyła uprasowany fartuszek.
Przed szkołą stoją trzy samochody.
W koszyku są grzyby
Na krześle leżą nożyczki
Po rzece pływają żaglówki
W szafie wisi szalik
Grzesio ma czerwoną czapkę
Na klamce wiszą klucze
GŁOSKI SZEREGU SYCZĄCE: S,Z,C,DZ
GŁOSKA S
S- czubek języka układamy przy wewnętrznej stronie dolnych siekaczy wargi natomiast płasko tak, aby przylegały do zębów. Tworzymy tzw. Szeroki uśmiech, czyli rozciągamy wargi.
Sa, so, se, su, sy
Asa, aso, ase, asu, asy
Osa,oso, ose, osu, osy
Esa, eso, ese, esu, esy
As,os, es, us, ys
Następnie dziecko powtarza wyrazy zawierające głoskę s w nagłosie( początek wyrazu)
Sad, sala, salon, salceson, saksofon, sałata, sanki, sandały, samolot, samochód, sąd, sąsiadka, sen, sejm, sezon, segment, sypialnia, sylaba, sosna, sól, sukienka, synek, sowa, syrop
Wprowadzamy wyrazy zawierające głoskę s w środku wyrazu
Masa, kasa, klasa, pasek, piasek, basen, fasola, osa, kosa, włosy, wąsy, mięso, kaseta, wesele, nosek, piosenka, fusy, plusy,
Następnie wyrazy zawierające głoskę s na końcu( wygłos)
Las, nos, kłos, pies, lis, bas, hałas, kompas, ananas, pies, magnes, głos, plus, minus, bambus, autobus, globus
Połączenia wyrazowe
Suchy ser, surowy seler, samochód osobowy, strome schody, stary stół, sklep sportowy, smaczna sałata, spokojny piesek, sypki piasek, kostka masła, pusty słoik, wysoka sosna, wąski pasek, jasne włosy, sosnowe deski, słodki syrop, wysoka klasa, słynny stadion, spuchnięty nos, kolosalny kaktus, stylowy samochód
Na koniec dla utrwalenia głoski polecamy dziecku wymawiać zdania
Stefek ma sanki
W sklepie sprzedają sałatę
Na stole stoi słoik
Na półmisku jest mięso
Lis ucieka do lasu
Na basenie jest wesoło
Nas stołku stoją sandały
Nad sadzawką rosną chwasty
W stodole są snopki słomy.
Adresuje list do Teresy
Samolot wystartował z lotniska
Syrenka jest w herbie naszej stolicy
Sylwia jest systematyczną uczennicą
Sebastian został nagrodzony oklaskami
Sabina zrobiła sałatkę z ogórka.
W sobotę oglądaliśmy niesamowity serial.
W sanatorium jest piękna sala koncertowa
Na basenie sandały zostawiamy w przebieralni
W sekretariacie pracuje sympatyczna sekretarka
Głoska [s] w nagłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | NARYSUJ OBRAZKI |
SUKIENKA | SAMOCHÓD |
SUM | SAMOLOT |
SUWAK | SALA |
SÓL | SANKI |
SYN | SAŁATA |
SOK | SANDAŁY |
SOPEL | SKAKANKA |
SOWA | SMOK |
Głoska [s] w wygłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | POŁĄCZ SŁOWA W PARY WG PIERWSZEJ GŁOSKI |
NOS | LIS |
ATLAS | LAS |
MINUS | AUTOBUS |
TYGRYS | ANANAS |
PAS | GRUBAS |
KĘS | GLOBUS |
WŁOS | KAKTUS |
DŁUGOPIS | KŁOS |
Głoska [s] w śródgłosie:
POŁĄCZ RYMUJĄCE SIĘ SŁOWA, NARYSUJ OBRAZKI | ROZWIĄŻ REBUSY I NARYSUJ OBRAZKI | ||
OSA | KAPUSTA | 100 KROTKA | PRO 100 KĄT |
LASKA | MROWISKO | I 100 TA | MIA 100 |
USTA | MASKA | LI 100 PAD | 100 PIEŃ |
OGNISKO | KOSA | PI 100 LET | RAJ 100 PY |
Połączenia wyrazowe:
SELEDYNOWA SUKNIA | SŁODKI SEREK | SKLEPOWA KASA | DESKA DO PRASOWANIA |
SALON SAMOCHODOWY | SAMOTNY SŁOWIK | NIEBIESKI RYSUNEK | KAPUSTA NA BIGOS |
SENNA SOWA | SPORTOWE SPODNIE | WYSŁANY LIST | WESOŁY PIESEK |
SŁONA SAŁATKA | SMUTNY SUSEŁ | BOSA STOPA | NIEBIESKI DŁUGOPIS |
Zdania:
Zaznacz [s] na niebiesko, naucz się czytać zdania. Zrób ilustrację do wybranego zdania.
SŁAWEK MA POPSUTY SUWAK W SPODNIACH. |
NA STOLE SĄ: NOTES, ATLAS I NIEBIESKI DŁUGOPIS. |
SOSNOWY LAS JEST SCHRONIENIEM SAREN, SÓW I BORSUKÓW. |
SABINA MÓWI: STEFAN, SPRÓBUJ MOJEGO SERNIKA Z ANANASAMI. |
Wierszyk:
LIS LIS DO LISKA LIST NAPISAŁ NA LISTKU KALINY, DROGI LISKU W TĄ SOBOTĘ SĄ ME IMIENINY. |



GŁOSKA Z
Z- czubek języka układamy przy wewnętrznej stronie dolnych siekaczy wargi natomiast płasko tak, aby przylegały do zębów. Tworzymy tzw. Szeroki uśmiech, czyli rozciągamy wargi.
Za, zo, ze, zu, zy
Aza, azo, aze, azy, azu
Oza, ozo, oze, ozy, ozy
Eza, ezo, eze, ezu, ezy
Az, oz, ez, uz, yz
Następnie dziecko powtarza wyrazy zawierające głoskę z w nagłosie( początek wyrazu)
Zabawa, zamek, zegar, zakład, zachód, zapałki, zakładka, zebra, zęby, zupa, zabytek, zachód, zachwyt, zadanie, zagadka, zając, zakaz, zakład, zakładka, zakonnik, zaliczka, załoga, zamach, zatoka, zawał, zawody, zespół, zeznanie, zezwolenie.
Wprowadzamy wyrazy zawierające głoskę z w środku wyrazu
Waza, wazon, gazeta, koza, wozy, muzyka, limuzyna, lizak, język, złoto, zły, zlew, znak, gniazdo, jezdnia, gwizdek, bielizna wazelina, błazen, filozof, muzeum, guzek, pauza, bluza.
Połączenia wyrazowe
Zachód słońca, zapalona zapałka, zepsuty zegar, zabytkowy zamek, zdolny muzyk, zgrany zespół, zlepiona gaza, zwiewna bluzka, zapłakana Eliza, znakomity błazen, zakazane zawody, zachwycający zachód.
Na koniec dla utrwalenia głoski polecamy dziecku wymawiać zdania
W zeszycie jest zakładka
W zlewie jest zmywak
Zosia ma zdrowe zęby
Na jezdni stoją wozy
Zuzia jest zawsze roześmiana.
Karuzela nagle zatrzymała się
Zosia znalazła w piasku zegarek
Podczas zawodów zaziębiłem się
Nad zatoką stoi zabytkowy zamek
W muzeum jest wystawa zabawek
Iza zachorowała na zapalenie zatok
Ten kompozytor jest znanym muzykiem w wazonie jest wiązanka niezapominajek
Zarezerwowałam bilet na wyjazd za granicę.
Głoska [z] w nagłosie:
POŁĄCZ SYLABY TAK, ABY POWSTAŁY WYRAZY. POZOSTAŁE WYRAZY NARYSUJ.
ZA | CH | ZAKŁADKA | ZLEW |
ZO | BAWKA | ZAPIEKANKA | ZŁOTÓWKA |
ZE | MEK | ZOMBI | ZNAK |
ZU | O | ZACHÓD | ZŁOM |
ZY | GAR | ZAPAŁKI | ZJAWA |
ZĘ | GMUNT | ZERO | ZŁOTO |
ZA | BY | ZEBRA | ZYGZAK |
Głoska [z] w śródgłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | POŁĄCZ W PARY WG PIERWSZEJ GŁOSKI | ||
GAZETA | BLUZA | MUZEUM | MAZAK |
LIZAK | JĘZYK | WALIZA | KOZA |
WÓZEK | GNIAZDO | KARUZELA | GWIAZDA |
MAZAK | FRYZURA | GWIZDEK | WAZON |
Połączenia wyrazowe:
NARYSUJ OBRAZKI LUB PRZEPISZ | |||
ZAJEZDNIA | ZABYTKOWY ZAMEK | BRĄZOWA BLUZA | MUZYKALNY KOMPOZYTOR |
GWIAZDOZBIÓR | ZAWIŁE ZADANIE | ROZGADANY KUZYN | ZAWIĄZANY WĘZEŁEK |
ZLEWOZMYWAK | ZAPALONA ZAPAŁKA | POMAZANA GAZETA | ZNAK ZAPYTANIA |
ZUZANKA | ZADBANE ZĘBY | ZATKANY ZLEW | ZŁOTY ZEGAREK |
Zdania:
ZAZNACZ [Z] NA BRĄZOWO, NAUCZ SIĘ CZYTAĆ. ZRÓB ILUSTRACJĘ DO WYBRANEGO ZDANIA. |
ZENEK OGLĄDA ZŁOTE GWIAZDY. |
MAMA PODAŁA NA OBIAD: ZUPĘ, ZAPIEKANKĘ I BEZY. |
KUZYNKA IZA ZNALAZŁA ZŁOTY ZEGAREK. |
LUIZA ZBIERA WIDOKÓWKI ZABYTKOWYCH ZAMKÓW. |
Tekst:
KUZYN ZENEK ZNALAZŁ MAZAKI .MALUJE NIMI WZORKI I ZYGZAKI: KOZY W ZABAWNE WZORKI, ZEBRY W ZŁOTE GWIAZDY I ZNAKI, A DINOZAURY W BRĄZOWE ZYGZAKI. Naucz się czytać, zrób ilustrację do tekstu. |
GŁOSKA C
C- czubek języka układamy przy wewnętrznej stronie dolnych siekaczy wargi natomiast płasko tak, aby przylegały do zębów. Tworzymy tzw. Szeroki uśmiech, czyli rozciągamy wargi.
Ca, co, ce, cu, cy
Aca, aco, ace, acy, acu
Oca,oco, oce, ocu, ocy
Eca, eco, ece, ecu, ecy
Ac, oc, ec, uc, yc
Następnie dziecko powtarza wyrazy zawierające głoskę c w nagłosie( początek wyrazu)
Cały, cukier, cukierki, cebula, cegła, cela, cement, cyrk, cytryna, cacko, cal, celnik, cecha, cement, cekin, cynk, cygan, cyklon, cynamon, cud
Wprowadzamy wyrazy zawierające głoskę c w środku wyrazu
Taca, placek, ocet, kocyk, owoce, plecak, plecy, ręce, ulica, tablica, kotwica, abecadło, świeca, kucyki, płuca, ocean, motocykl, klocek.
Następnie wyrazy zawierające głoskę c na końcu( wygłos)
Plac, pałac, koc, noc, piec, palec, chłopiec, widelec, latawiec, księżyc, zając, stacja, lekcja, wakacje, makowiec, hamulec, koniec, lipiec
Połączenia wyrazowe
Cytrynowy cukierek, lekcja tańca, cały plecak, pocerowany kocyk, mocny ocet, pracowite ręce, obcy akcent, cenna pomoc, całe abecadło, cudowny pałac, cygański taniec, polecony list, pracowity Ignacy, pozłacana kaplica, cętkowana narzuta
Na koniec dla utrwalenia głoski polecamy dziecku wymawiać zdania
Celinka ceruje koc
Na tacy leżą owoce
W butelce jest ocet
Chłopiec ma latawiec
Jacek ma nowy plecak
W cegielni pracują robotnicy
Na choince wiszą cukierki
Codziennie jem owoce
Na kocyku leży pajac
Jacek bawi się klockami
Pracuję na północnej granicy
Na tacy mam cenne pamiątki
Ceramika japońska jest zachwycająca.
Ta kamienica jest polecona przez Cezarego
Cyryl dostał od ojca motocykl

Głoska [c] w wygłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | NARYSUJ OBRAZKI |
KOLEC | TANIEC |
PÓŁNOC | KLOC |
KONIEC | KRAWIEC |
WIDELEC | POMOC |
Głoska [c] w nagłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | NARYSUJ OBRAZKI | ||
CEBULA | CYGAN | CYRK | CYFRY |
CENA | CEKIN | CÓRKA | CERATA |
CEGŁA | CYMBAŁKI | CYLINDER | CENTYMETR |
CUKIERNIA | CYNAMON | CENTRUM | CYTRYNA |
Głoska [c] w śródgłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | WYKREŚL JEDNĄ LITERĘ BY WYRAZ MIAŁ SENS | ||
ULICA | TABLICA | OCENAN | MOLTOCYKL |
PLECY | AKACJA | PLAECAK | OWOCEW |
TACA | DONICA | KLOKCEK | KAIMIENICA |
BALETNICA | KUCYK | ABEACADŁO | POCLĘDWICA |
Połączenia wyrazowe:
CENA CEBULI | CYTRYNOWE CUKIERKI | PRACUJĄCY KIEROWCA |
CYGANKA CECYLIA | CYNAMONOWY CUKIER | OWOCOWY PLACEK |
CUDOWNE CACKO | CENNA CUKIERNICA | MOTOCYKL POLICJANTA |
CAŁA CEGŁA | CÓRKA CUKIERNIKA | LECĄCY LATAWIEC |
Zdania:
ZAZNACZ [C] NA CYTRYNOWO, NAUCZ SIĘ CZYTAĆ. ZRÓB ILUSTRACJĘ DO WYBRANEGO ZDANIA. |
MAMA CAŁUJE CÓRKĘ NA DOBRANOC. |
LUCYNKA UKŁADA NA PÓŁCE: KLOCKI, CYMBAŁKI I PAJACA. |
TATA JACKA PRACUJE W FABRYCE PRODUKUJĄCEJ MOTOCYKLE. |
CELINA UPIEKŁA PLACEK Z OWOCAMI I CYNAMONEM. |
Wierszyk:
LATAWCE LECĄ DWA LATAWCE PO ŁĄCE PACHNĄCEJ PORWAŁY DMUCHAWCE I MAKI PACHNĄCE LECĄ, LECĄ KU NOCY WOŁAJĄC DOBRANOC I MROK OGROMNY NA ŁĄKĘ KŁADĄC. | |
GŁOSKA DZ
DZ- czubek języka układamy przy wewnętrznej stronie dolnych siekaczy wargi natomiast płasko tak, aby przylegały do zębów. Tworzymy tzw. Szeroki uśmiech, czyli rozciągamy wargi.
Dza, dzo, dze, dzu, dzy
Adza, adzo, adze, adzu, adzy
Odza, odzo, odze, odzu, odzy
Edza, edzo, edze, edzu, edzy
Adz, odz, edz, udz, ydz
Następnie dziecko powtarza wyrazy zawierające głoskę dz
Sadzawka, sadze, ogrodzenie, rodzynki, cudzy, miedza, koledzy, kukurydza, rydze, pieniądze, pędzel, dzbanek, dzwonek, dzwonić, bryndza, bardzo, władza, koledzy, słudzy, złudzenie, dzbanek, dzwonek, dzwonnik, dzwonnica, frędzle, rdzeń.
Połączenia wyrazowe
Dzbanek kukurydzy, cudze pieniądze, drodzy widzowie, nędzne sadzonki, obudzeni koledzy, cudze ogrodzenie, nagrodzony dzbanek, dzwoniąca dzwonnica, posadzona kukurydza, przeszkadzające frędzle,
Na koniec dla utrwalenia głoski polecamy dziecku wymawiać zdania
Na podłodze leży pędzel
Koledzy poszli nad sadzawkę
Dzwonek dzwoni na lekcję
Przy miedzy rośnie kukurydza
Dzieci jedzą rodzynki
Na wadze leżą rydze
Na cedzaku są grzyby
Miałem dziwne złudzenie
To ogrodzenie jest nędzne
Moi koledzy posiadają dużą wiedzę
Boląca noga przeszkadzała mi zasnąć
Te sadzonki niedługo wydadzą owoce
W placku są bardzo smaczne rodzynki
W ogrodzie posadzono sadzonki drzew.
Głoska [dz] w nagłosie i śródgłosie:
NARYSUJ OBRAZKI | NARYSUJ OBRAZKI | PRZEPISZ |
DZBANEK | FRĘDZEL | BRYNDZA |
DZWONEK | MIEDZA | TWIERDZA |
DZWONNIK | KOLEDZY | POMIĘDZY |
DZYNDZEL | OGRODZENIE | WITAJ WODZU |
JEDZENIE | WĘDZONKA | TELEWIDZOWIE |
PĘDZEL | KUKURYDZA | RDZA |
PIENIĄDZE | RYDZE | NA NODZE |
JĘDZA | RODZYNKI | URODZAJ |
Połączenia wyrazowe:
NARYSUJ OBRAZKI LUB PRZEPISZ | |
UTRUDZENI KOLEDZY | DOWODZENIE WODZÓW |
NAJEDZONY DZWONNIK | URODZAJ KUKURYDZY |
POBRUDZONY DZBANEK | NĘDZNE PIENIĄDZE |
WYGŁODZONY NĘDZNIK | WŁADZA WODZA |
Zdania:
ZAZNACZ [DZ] NA KOLOROWO, NAUCZ SIĘ CZYTAĆ. ZRÓB ILUSTRACJĘ DO WYBRANEGO ZDANIA. |
DZWONNIK DZWONI DZWONEM. |
POD MIEDZĄ BYŁY NĘDZNE RYDZE. |
NAJEDZONE RODZYNKAMI JĘDZE PĘDZĄ NA MIOTŁACH. |
OBOK OGRODZENIA BYŁA KUKURYDZA. |
WYGŁODZENI WODZOWIE INDIAN KUPILI WĘDZONKĘ. |
Z uwagi na małą liczbę słów zawierających głoskę [dz] przedstawiony poniżej wierszyk zawiera również głoski opozycyjne.
NAUCZ SIĘ CZYTAĆ, ZRÓB ILUSTRACJĘ DO TEKSTU. |
WYGŁODZONY WODZA SYN ZJADŁ RODZYNEK PEŁEN DZBAN UKRADŁ JĘDZY KUKURYDZĘ DWIE WĘDZONKI, RDZAWE RYDZE NAJEDZONY W POLU ŚPI A WÓDZ CHODZI BARDZO ZŁY! |
UTRWALANIE SZEREGU S, Z, C, DZ
Na ulicy stoi stary samochód
Celinka ma niebieską sukienkę
W misce jest sałata
Pod miedzą siedzą zające
Na półce stoją zabawki
Jacek wraca ze sklepu
Zosia ogląda zachód słońca
Wozy wiozą zboże do miasta
Na stoliku stoi dzbanek
Z daleka słychać dzwony
Chłopiec stoi przy samochodzie
NA KONIEC TEGO ZESTAWU ĆWICZEŃ RÓŻNICOWANIE OBU SZEREGÓW TYCH GŁOSEK.
Połączenia wyrazowe:
Zaznacz literę [c] na zielono a [cz] na pomarańczowo i przeczytaj starannie |
PACZKA CUKIERKÓW |
POMARAŃCZA I CYTRYNA |
CYFRA CZTERY |
CENNE KOLCZYKI |
LECĄCA KACZKA |
CZEKOLADOWY PLACEK |
TAŃCZĄCA BALETNICA |
OCEANICZNA OŚMIORNICA |
Wyrazy:
Wpisz wyrazy zawierające literę [C] | Wyrazy zawierające literę [CZ] | |
A | abecadło | apteczka |
B | ||
D | ||
G | ||
K | ||
L | ||
M | ||
N | ||
O | ||
P | ||
R | ||
T |
Wyrazy zawierające jednocześnie [c] i [cz]:
Narysuj obrazki | Uzupełnij brakujące [c] i [cz] |
WILCZYCA | __AROWNI__A |
BOCZNICA | __UKIERNI__KA |
CUDACZEK | KA__EŃ__E |
UCZENNICA | __ALINE__KA |
LECZNICA | JAJE__NI__A |
NA ŁĄCZCE | __ERWIE__ |
NA PÓŁECZCE | __ÓRE__KA |
W TECZCE | __UKIERE__EK |
Zaznacz (c)na zielono a [cz] na pomarańczowo. Przeczytaj starannie. Zrób ilustrację do wybranego zdania.
EWA OGLĄDA OCEANICZNĄ OŚMIORNICĘ W KSIĄŻECZCE.
UCZENNICA NA ŁĄCZCE OGLĄDA KACZEŃCE.
W CZERWCU CZAROWNICA ODCZAROWAŁA MRUCZĄCEGO KOTA.
CÓRECZKA POSTAWIŁA CUKIERNICZKĘ NA PÓŁECZCE.
CALINECZKA PODAŁA CUDACZKOWI JAJECZNICĘ.
CHOREJ WILCZYCY UDZIELONO POMOCY W LECZNICY DLA ZWIERZĄT.
Połączenia wyrazowe:
Przeczytaj starannie. |
DŻEM W DZBANKU |
DZWONNIK W DŻUNGLI |
PIENIĄDZE DŻOKEJA |
DROŻDŻÓWKA Z RODZYNKAMI |
KOLEDZY W DŻIPIE |
DZWONEK DŻINA |
RODZEŃSTWO NA ZJEŻDŻALNI |
PĘDZEL DŻENTELMENA |
Zaznacz (dz) na zielono a [dż] na czerwono. Przeczytaj starannie. Zrób ilustrację do wybranego zdania.
DŻUDOKA I DŻENTELMEN JEDZĄ WĘDZONKĘ.
DŻOKEJ KUPIŁ DROŻDŻÓWKĘ Z RODZYNKAMI.
KOLEDZY W DŻIPIE PĘDZĄ DŻUNGLĄ.
DŻENTELMEN I DŻOKEJ GRAJĄ W BRYDŻA NA PIENIĄDZE.
RODZEŃSTWO W DŻDŻU ZJEŻDŻA PO ZARDZEWIAŁEJ ZJEŻDŻALNI.
JĘDZA GWIŻDŻE I MALUJE PĘDZLEM RÓŻDŻKĘ.
Połączenia wyrazowe:
Zaznacz literę [s] na niebiesko a [sz] na szaro i przeczytaj starannie. |
SUCHA SZYSZKA |
STARA SZKOŁA |
SZALIK W PASKI |
NIEBIESKA SZUFELKA |
SOK GRUSZKOWY |
KISZONA KAPUSTA |
SZEROKIE SPODNIE |
PYSZNA KIEŁBASA |
Wyrazy:
Wpisz wyrazy zawierające literę [S] | Wyrazy zawierające literę [SZ] | |
A | adres | afisz |
B | ||
D | ||
G | ||
K | ||
L | ||
M | ||
N | ||
O | ||
P | ||
R | ||
T |
Wyrazy zawierające jednocześnie [s] i [sz]:
NARYSUJ OBRAZKI | UZUPEŁNIJ BRAKUJĄCE [S] ORAZ [SZ] |
SZOSA | __TRUK__Y |
SERDUSZKO | __YMPAN__ |
LISTONOSZ | __TARU__KA |
STASZEK | __ELE__T |
SUSZARKA | __U__A |
SZAŁAS | __A__ETKA |
SZÓSTKA | __ŁY__Y__? |
Zaznacz na niebiesko a [sz] na szaro. Przeczytaj starannie. Zrób ilustrację do wybranego zdania.
NASZ LISTONOSZ STEFAN TO MIŁY, STARSZY PAN.
STARUSZKA WYGRAŁA SZÓSTKĘ W TOTO-LOTKA.
W SOBOTĘ NA OBIAD MAMA PODA: KASZĘ, PYSZNY SOS, SURÓWKĘ Z KISZONEJ KAPUSTY, SOK GRUSZKOWY I SZARLOTKĘ NA DESER.
SASZA WYJĄŁ Z SASZETKI SUSZARKĘ I SUSZY WŁOSY.
STASZEK UBRAŁ SZARE, SZTRUKSOWE SPODNIE, NIEBIESKĄ KOSZULĘ I SŁOMKOWY KAPELUSZ.
W NASZEJ STAREJ SZKOLE SŁYCHAĆ STRASZNE SZMERY I SZELESTY.
ĆWICZENIA UTRWALAJĄCE TRZY SZEREGI GŁOSEK Z GRUPY SEPLENIENIA
Na misce leżą dojrzałe śliwki
Gospodarz niesie kosę
Basia ma żółtą sukienkę w groszki
Mamusia pierze bieliznę dzieciom
Na szafie stoi zielony wazon
W garnuszku jest zupa szparagowa
Szary zajączek śpi pod miedzą
Szpak głośno śpiewa
Na stole leży śmietankowa czekolada
U sufitu wisi żyrandol
Na zagonie rośnie cebula
W torbie są czereśnie
Wieczorem jest zimno
Na ścianie wiszą prace przedszkolaków
Dzieci jedzą śniadanie
Dyżurny pilnuje porządku w łazience
Dzieci przyniosły z lasu poziomki.
W szkolnej sali postawiono szafki i stoliki
Obok szatni są szerokie schody
Mama szykuje kaszę, sos, sałatę i szpinak
Po wąskich szynach sunie lokomotywa.
Tomasz dostał nowe tenisówki
Na wieszaku wisi chustka i szalik
Tata ominął żmiję
Bolek był w żłobku
Niedługo będą żniwa
Na podwórku był żwir
Wujek odgania żwir
Rolnik kupił żniwiarkę
Mama gotuje warzywa
Tomek łupie orzechy
Pani chowa leżak
Kuba ogląda burzę
Pani chwali Bożenę
Ola ma jarzębinę
Wysoko szybuje szybki samolot
Szymek postawił szopę w sadzie
W sklepie sprzedają szynkę i kiełbasę
Sylwia szykuje pisanki do koszyczka
Sabinka uszyła sukienkę w groszki
Mama kocha swojego syna
Wojtek pije malinowy syrop
Tata kroi biały ser
Jak szło słonko spać musieli mu dać tych puchowych chmurek skrzynkę na poduszki na pierzynkę żeby mogło spać .Jak chciał miesiąc wstać musieli mu dać na buciki srebrnej rosy by po niebie nie szedł bosy, kiedy musiał wstać. Lśni miesiączek lśni śpi słoneczko śpi i nie wiedzą wcale o tym teraz przedtem ani potem, co mój mały śni.
Płynie wije się rzeczka jak błyszcząca wstążeczka tu się srebrzy tam ginie a tam znowu wypłynie. Woda w rzeczce przejrzysta zimna bystra i czysta, biegnąc mruczy i szumi, ale kto to zrozumie, tylko kamień i ryba znają mowę tę chyba, ale one jak wiecie znane milczki na świecie.
Ciocia zabrała Zosię i Jasia do sklepu. Dzieci ciągną ciocię do zabawek.Dzieci ciągną ciocię do zabawek. Ileż tu wszystkiego. Patrzą ciekawie. Na czym skupić oko? To warte obejrzenia i to też. Jasia interesują samochody, a Zosię lalki. Lalki są duże i małe, ślicznie ubrane w sukieneczki i buciki. Którą lalkę wybrać?Samochody też są różne: duże, małe, nowoczesne, i stare modele. Co tu wybrać? Ale dziś nie mogą nic kupić, bo ciocia zapomniała pieniędzy.
GŁOSKA R
Ćwiczenia przygotowawcze
- Wysuwamy język do przodu język wąski i język szeroki
- unoszenie szerokiego języka na górną wargę
- unoszenie szerokiego języka na górne zęby
- cofanie szerokiego języka wzdłuż podniebienia
- kląskanie językiem
- mlaskanie
- naśladowanie ssania cukierka czubkiem języka
- masaż języka przez wysuwanie i wsuwanie go między lekko rozwartymi zębami
- wymawiamy szybko głoskę ttttttt przy otwartych ustach
- wymawianie głoski dddddd
- wymawianie głosek td td td td td
- wymawianie głosek tdn tdn tdn tdn tdn
- wymawiamy teda teda teda teda teda
- wymawiamy tedo tedo tedo tedo tedo
- wymawiamy tede tede tedet ede
- wymawiamy tedu tedu tedu tedu
- wymawiamy tedy tedy tedy tedy
- wymawiamy trl trl trl trl trl
- wymawiamy tda, tdo, tde, tdu, tdy
tra, tro, tre, tru, try
drą, dro, dre, dru, dry
trawa, trasa, tramwaj, tratwa, trampki, tran, troje, trochę, trudny, truskawka, trybuna
drabina, droga, drewniaki, drut.
Atra, atro, atre, atru, atry
Otra, otro, otre, otru, otry
Etra, etro, etre, etru, etry
Utra,utro, utre, utru, utry
Strażak, wiatrak, siostra, futro, jutro, lustro, patrol, wątroba, piętro, strona opatrunek, struś strumyk, futryna, cytryna, strych
Adra, adro, adre, adry, adru
Odra, odre, odru, odry, odro
Edra, edro, edre, edru, edry
Udra, udro, udre, udru, udry
Kołdra, wiadro, zdrowy, biedronki, landrynki, adres, hydrant
Trudna droga, drobny drut, druga strona, drewniany wiatrak
Strażak niesie drabinę
Na drodze leży drut
Siostra kupiła truskawki
Po futrynie chodzi biedronka
Na strychu wisi futro.
Praca pralka, pralnia, prasa, prosty, proszę, prędko, precelki, prezent, próba, oprawa, uprasowany, wyprawa,
Drogi prezent, uprasowana wiatrówka, pierwsze piętro, prosty drut
Brat, brama, bratki, broda, broszka, bruk, bruzdy, bryła, ubranie, obrazek, zebra, obroża, obrona, ubrudzony
Brudne ubranie, brukowana droga, oprawiony obrazek, drugie piętro
Bronek zapomniał adresu
W pralce jest brudne ubranie
Brat pracuje w fabryce
Kra, kraj, kran, kratka, krawiec, krawat, krok, kropla, krowa, kromka, kreda, krem, kret, kreska, królik, kruk, krótki, ekran, mokro, ukrop, okres, okruszyny, pokrywka, przykry,
Grad, grabie, granica, groch, gromada, grobla, gruby, grypa, grudzień, gruzy, agrafka, ogrodzenie, agrest, ogródek, ogryzek,
Dobry krawiec, krótki krok, drobny groch, krem cytrynowy, gruba kreska, granatowy krawat, mokra kołdra, groźny tygrys
Krawiec prasuje ubranie
Krysia gra na trąbce
Koło bramy chodzi kruk
W ogrodzie leżą grabie
Krowa skubie mokrą trawę
Na grobli stoi grupa dzieci.
Przed fabryką stoją dwa rowery
Franek gra na trąbce
Na drodze stoją traktory
W akwarium pływają ryby
Krowa skubie mokrą trawę
Romek przyniósł raki
Wieczorem gryzą komary
Baran ma rogi
Hydraulik naprawia krany
Kasia karmi kury
Na zagonie rosną ogórki i groch
Ra, ro, re, ru, ry
Rama, rana, rasa, radio, ranek, rakieta, rok, rondel, rolnik, rosa, roślina, recepta, ręka, rękawiczka, ruch, rów, równy, rózga, róża, rumianek, ryba, rynek, rynna, rysunek, ryś, ryż
Ranna rosa, rozwinięta róża, równa kreska, ogrodzony teren, aparat radiowy, podarty parasol, arkusz papieru, drewniany korek, stary żyrandol, rozbity garnek, port rybacki, kolorowa cerata, skórkowe rękawiczki
Para, kara, tara, rana, parasol, aparat, kora, pora, korek, wtorek, teren, litera, cerata, skóra, dziura, biuro, pióro, murek, żyrafa, żyrandol, arkusz, latarka, sarna, port, tort, serce,
W porcie rybackim jest duży ruch
Na rynku stoją latarnie
Robotnicy wracają z fabryki
Na biurku leży piórko
W torebce jest rumianek
Krysia ma czerwone korale
Marysia karmi kury
Ar, or, er, ur, yr
Żar, cukier, katar, konduktor, pomidor, ser, skuter, sweter, lakier, mur, dyżur, bór, chór
Parter, rura, marmur, traktor, rabarbar, rower
Romek rozwija z papieru ser
W torbie jest cukier
Pod murem stoi rower
Artur ma sweter podarty na rękawie
Jurek ma katar i gorączkę
Na podwórku jest traktor
ATRAMENT I KREDA
ATRAMENT CZARNY JAK CZARNA ZIEMIA,
JASNĄ KARTECZKĘ WZORKAMI PRZEMIENIA
KIESY TO BIAŁE ZAMIENIA SIĘ W CZARNE
PRACA CZŁOWIEKA NIE IDZIE NA MARNE
ATRAMENT CZARNY MYŚL PRZEZROCZYSTA
KARTKA NIE BĘDZIE JUŻ NIGDY TAK CZYSTA
JUŻ NA TABLICY LITERY RYSUJE
TO SIĘ WYJRĘCA, CYFERKI MALUJE
KAŻDY Z RADOŚCIĄ SIĘ KREDĄ ZABAWIA
BO W SZKOLE FRAJDĘ WSZYSTKIM TO SPRAWIA
KREDA W PRZYJAŹNI Z TABLICĄ ŻYJE
WYKREŚLA CUDA TAJEMNIC NIE KRYJE
PRACOWITY ROMEK
Za miastem są ogródki działkowe. Rodzice Romka mają tam swoją działkę. Rosną na niej truskawki, rabarbar, marchewka, pietruszka i szczypiorek. Są też czereśnie i grusze. Romek ma własny zagonek. Posadził na nim bratki, stokrotki i astry. Przy samym ogrodzeniu rosną różowe i czerwone róże. Romek przychodzi na działkę w każdą niedzielę. Przez cały tydzień ogródka pilnuje strach na wróble.
GROŹNY WILK
A ten wilczek szary, bury, ma kły ostre i pazury
A ty wilczku rozbójniczku chodzisz sobie po gaiczku




Głoska k
- opieranie języka o dolne zęby
- unoszenie środka języka do podniebienia miękkiego i twardego
- podwijanie języka
- ssanie cukierka
- szeroko otwieramy buzię i próbujemy wymawiać głoskę kkkkkk
ka, ko, ke, ku, ky
kapa, kanapa, kasa, kawa, kabel, kamień, kalosze, koc, koń, kosa, koza,kolej, komin, kowal, kolacja, kopalnia, kolonia, korale, koszula, kefir, kęs, kępa, kula, kura, kuchnia, kużnia
kasa kolejowa, kolorowa koszula, kulawa koza, kupa kamieni
Kasia karmi kury
W kuchni leży kabel
Makaron, oko, okulary, pokój, fabryka, mleko, ręka, mak, lak, hak, sok, lejek, piasek, placek, lotnik, indyk
Fabryka kabli, bańka mleka, makowy placek, rak nieborak
W pudełku sa korale
Na kanapie leży piesek
Na haku wisi plecak
Karol kupił choinkę
Klej, klasa, klucz, kreda, krowa, ławka, balkon, lalka, pudełko, szynka, łyżka
Łyżka soku, kruchy sernik, parkowa ławka, zamknięta klasa
Władek ma nowe kapcie
Mama piecze placek
W klasie jest kreda
W oknie wisi firanka
Kasia ma lalkę
Łączymy głoskę k z głoską t
Kaptur, kapusta, apteka, butelka, siatka, piątka, żółtko, piątka, żyletka, kostka, kartka, kurtka, taksówka, truskawka, klamka, kawka, klocek, kubek, korek, kotek, kukułka
Mokry kaptur, kostka cukru, kwaśna kapusta, butelka mleka, listek klonu, kubek kawy
Kazio buduje z klocków domek
Kukułka kuka
Na kartce leży ołówek
W szklance jest kompot truskawkowy
Kotek pije mleko
W klatce jest kanarek
Na kolację będzie szynka
GŁOSKA G
GA, GO ,GE, GU, GY
Gapa, ganek, garnek, gazeta, gorący, gołąbek , góra, gumka, guzik, gęś , gąbka
Gumowa gąbka, gorący garnek, gałka, gajowy, godzina, góral, górnik
Waga , uwaga, zagon, noga, kogut, ogórek, kolega, głowa, groch, grypa, grzebień, agrest, ognisko, cegła, tygrys, mgła, droga, jagoda, długo, figura, glina, głowa, gmach, gmina, gniazdo, groch, grupy, grypa, grzyby, agrafka,
Garnek grochu, gruba igła, wagon węgla, gęsta mgła, gorący garnek, gumowa gęś, druga godzina, zagon ogórków, głodny tygrys, gniazdo gołębi, góra cegieł, gliniana figurka
Grzesio ma gorączkę
Na zagonie rosną ogórki
Górnik kopie węgiel
Na gałęzi siedzą gawrony
Magdę boli gardło
Na gwoździu wiszą grabie
W garnku są grzyby
W ogrodzie rośnie agrest
W garnku gotuje się groch
Przed gankiem rosną nagietki
Na górce pasą się gęsi
Gucio gra na gitarze
Kia, kio, kie, kiu, ki
Kiedy, kielnia, kieszeń, kiełbasa, kierownica, kino, kisiel, cukier, sukienka, siekiera, rakieta, okienko, rzodkiewka, kilka, kiszka
Kilo kiełbasy, kilka cukierków, malutkie okienko, lekkie sanki, wąskie szelki, słodkie czekoladki
Mam w kieszeni cukierki
Koło kiosku stoją ławki
Mam kisi ogórki
Starszaki idą do kina.
Gie , gio, gie, giu, gi
Giąć, giętka, gil, gimnastyka, gips, gitara, żagiel, magiel, ogień, węgiel, chorągiew, igiełka, angina, mgiełka
Długie nogi, drogi węgiel
Utrwalanie głosek k-g oraz ki-gi
Po zagonie chodzą gęsi
W ogrodzie kwitnie akacja
Koza jest głodna
Na brzegu rzeki pasą się gęsi
W garnuszku jest gorący kisiel
W kiosku kupuje się gazety
W pudełku są igły i guziki
Przed gankiem stoją sanki
Starszaki lepią z gliny kogucika
Kolega ma w kieszeni cukierki
Kazio kupił gruszki
Grzesio ma katar
W kuchni stoi duży garnek
Na kurniku siedzą gołębie
Po podwórku chodzą kuri i gęsi
W ogródku rosną konwalie
Mama ugotowała kapustę
Magda ma granatowy kapelusz
W piórniku jest gumka i ołówek
Karol czyta książkę
Dzieci zjeżdżają z górki na sankach
UTRWALANIE GŁOSEK DŹWIĘCZNYCH
W garnku gotuje się woda
Na górze widać wysoki zamek
Górnicy wydobywają węgiel
Grzesio i Darek ulepili dużego bałwana
Na zagonie rosną dynie
Wandę boli gardło
Grupa harcerzy rozpaliła ognisko
Woźnica wiezie beczki
Gdy dorosnę będę gajowym
Zosia ma zielony beret
W pudełku są różne gwoździe
Przy studni stoi wiadro
W wagonie siedzą dzieci
Pod dębem leżą żołędzie
Dziadek opowiada wnukom bajkę
W wazonie są konwalie
Władek bawi się pociągiem
W wannie jest gorąca woda
Bolek ma nowe buty

GŁOSKA CH
Zaczynamy od tego że dziecko trzyma przed noskiem rękę i chucha na nią tak jakby chciał ją ogrzać. Następnie zabieramy rękę i każemy dziecku powtarzać to samo bez ręki. Układ warg zbliżony do tego przy wymowie głoski o.
Cha, cho, che, chu, chy
Hala, choinka, hałas, chomik, handel, chować, chodnik, choroba, hokej, chudy, chustka, huta, huśtawka, herbata, hymn,
Blacha, zachód, mucha, ucho, wicher, cicho
Ruch, brzuch, śmiech, orzech, strych, chleb, chłopiec, chmura, kuchnia, schody, marchew
Chudy chłopiec, suchy chleb, chory hutnik, chustka harcerska
Hania ma chustkę w grochy
Na choince wiszą orzechy
W kuchni jest cicho
Henio chodzi po schodach
Na ruchliwej ulicy panuje hałas.
PCHEŁKA ULA
W hotelowym holu hula pchełka Ula
Chodakami robi huk echo huczy stuk, huk, puk
W hotelowy holu hasa pchełka Hela na obcasach
Obcasami robi stuk echo stęka stuk, huk, puk
W hotelowym holu hyca pchełka Isia w trzech spódnicach
Spódnicami robi szum jakby hycał Isiek tłum
W hotelowym holu mól poczuł głowy ostry ból
W molej głowie stuk, huk, puk
Ten harmider zwala z nóg
Wnet się pchełki zbiegły tłumnie
Na hol mola wzięły szturmem
A po chwili mól na holu
Chwiejnym krokiem wyszedł z holu.
KONKURY
W okolicy krążą słuchy że w konkury raz do muchy
Słowik wybrał się zalotny
Mucha na to eeee za lotny
Potem słoń się w niej zadurzył
Mucha na to eee za duży
Mól też miała na ślub zakusy
Mucha na to eeeee za kusy
Jeśli mąż to tylko motyl
Motyl nie chciał o tym słyszeć
Mucha- mruknął nie za mężna i została niezamężna

Głoska l
Ćwiczenia przygotowawcze
- unoszenie szerokiego języka na górną wargę
- unoszenie szerokiego języka za górne zęby
- cofanie szerokiego języka do dziąseł
la, lo, le, lu, ly
las, lato, lampa, laska, latawiec, los, lody, lotnik, lodówka, lew, leń, lek, leżak, lekcja, lekarz, ludzie, luneta,
leki latawiec, leśna aleja, popielate palto, letnie kolonie, sala balowa, malutki ul, lniany olej
hala, sala, fala, balia, kolano, balon, kolonia, olej, pola akacja, balet, kula, koszula, motyl, cebula, bal, szal, hotel, kąpiel
album motyli, butelka mleka, kolejowy bilet, letnia willa
W butelce jest mleko
Na balkonie stoi leżak
Ela lepi z gliny lalkę
Helenkę boli kolano
Na stole leży lejek
Na leśnej polanie stoją ludzie
Mama smaży placki na oleju
Ola ma popielate palto
W lodówce są lody.
Liczydła, lina, śliniak, lipiec, lis, listonosz, listopad, liść, lizak, litera, maliny, walizka dolina, stolica, ulica, królik, bielizna, wazelina, policjant, wędlina, glina, ślimak, śliwka
Lipowy listek, filiżanka malin, śliska glina, lniana bielizna, ruchliwa ulica, falista linia
W lipcu kwitną lipy
Na stoliku stoi gliniana filiżanka
W dolinie rosną maliny
Halina karmi króliki
W balii jest bielizna
Lidka liczy na liczydłach.
Lis do lisa napisał na listku kaliny
I zaprosił lisek listka na swe urodziny
W lesie są dwa rude lisy
Mały motylek siedzi na liściu
Listonosz roznosi listy
W szufladzie leżą korale
Na stole stoi lampa
Ala ma lalę i balony
Ola przegląda się w lusterku
W klatce jest malutki królik
LIPIEC
Lipiec zaczyna wakacje , w lipcu kwitą akacje
W lipcu ( na pewno ma rację ) lekkie się jada kolacje
Lipiec to miesiąc gorący , lipiec to miesiąc pachnący
W lipcu ma czasu moc, na trawce rozkładam koc,
Na łące koncert lipcowy, niech słyszą go krety i sowy
I każdy dzień w lipcu taki cieszą się wszystkie zwierzaki.
Leniwa Lucynka
Lucynka nie chce pomóc mamie
Mówi że musi zjeść najpierw śniadanie
Nie chce się bawić swym pajacykiem
Ani klockami ani kucykiem
Tylko chce zajadać lody owocowe
I słodkie cukierki marcepanowe.
GŁOSKA Ł
Układamy usta tak jak przy wymowie samogłoski u zaokrąglając je. Następnie każemy dziecku powtarzać ua, uo, ue, uy, i starać się aby to u było coraz krótsze.
Ła, ło, łe, łu, ły
Łata, łańcuch, łapa, łazienka, łoś, łodyga, łopata, łódka, łóżko, łyżwy, łyżka
Pałac, sałata, mały, koło, połowa, szkoła, kanał, kocioł, dzięcioł, kubeł, stół, białko, zapałka, bułka, półka, żyłka, żółty, włosy, słońce, złoto
Ładna łódka, mała małpa, żółta ławka, połamany płot, długi łańcuch, młody słoń, biały kubeł, głęboki kanał
Mały chłopczyk je bułkę
Na ławce leży łopatka
W pudełku jest żółta piłka
Paweł ma ładny łańcuszek
Przy łódce stoją chłopcy
Władek kupił łódkę
Małgosia ma długie włosy
Osiołek
Na polanie bardzo smacznie spał sobie osiołek. (chrapanie)
Gdy nastał ranek osiołek się zbudził, bardzo szeroko otworzył swoja buzię i ziewał. (ziewanie)
Nagle poczuł się głodny, nabrał więc sporo trawy do pyska. (otwieranie i zamykanie ust)
I dokładnie zaczął ją żuć. (żucie)
Po swoim śniadaniu osiołek oblizuje ząbki, żeby były czyste. Każdy ząbek po kolei. (przesuwanie językiem po zębach)
Jedno źdźbło przykleiło się do podniebienia, trzeba je koniecznie oderwać. (przesuwanie językiem po podniebieniu)
Osiołek po swoim śniadaniu biega po łące. (kląskanie)
A ruchy te naśladuje język- raz w górę (język do nosa), raz w dół (język na brodę, buzia szeroko otwarta).
Zmęczony osiołek podchodzi do strumyka i pije wodę. (język zwinięty w rurkę)
Przed nocnym spaniem osiołek dokładnie myje każdy ząbek (przesuwanie języka po wewnętrznej
i zewnętrznej stronie zębów) oraz policzki (przesuwanie języka po wewnętrznej stronie policzków).
Uśmiech słoneczka
Na pierzastą chmurkę złote słonko zerka,
ma wielką ochotę pobawić się w berka.
Śmieje się słoneczko od ucha do ucha,
ząbki zaciśnięte by nie wpadła mucha.
Humorzasta chmurka, choć słonko się śmieje,
narzeka okropnie, że słaby wiatr wieje.
Śmieje się słoneczko od ucha do ucha,
ząbki zaciśnięte by nie wpadła mucha.
Biedroneczkę w kropki zobaczyło słonko
i prosi radośnie: „pobaw się biedronko”.
Śmieje się słoneczko od ucha do ucha,
ząbki zaciśnięte by nie wpadła mucha.
Chowa się pod listki mała biedroneczka,
a słonko za chmurkę i nie ma słoneczka.
Śmieje się słoneczko od ucha do ucha,
ząbki zaciśnięte by nie wpadła mucha.
Zamieszczam również materiały mające na celu wzbagacanie słownika dziecka.
1. Wybierz właściwe zwierzęta, ukryte w związkach frazeologicznych:
– rządzić się jak szara …………. (krowa, kaczka, gęś),
– wylewać …………………. łzy (pszczoła, krokodyl, smok),
– zapuszczać ………………… (czapla, bocian, żuraw),
– mieć w kieszeni …………… (kot, zaskroniec, wąż),
– bawić się jak kot z ………… (ptaszek, słoń, myszka),
– rzucać się jak ……….. w sieci (dorsz, krab, ryba)
2. Uzupełnij podane porównania i ułóż z nimi po jednym zdaniu.
– pracowity jak
…………………………………………………………………………………………………
– uparty jak
…………………………………………………………………………………………………
– dumny jak
…………………………………………………………………………………………………
– potulny jak
…………………………………………………………………………………………………
3. Uzupełnij podane związki frazeologiczne:
– szczwany ……
– końskie ……
– sokoli ……
– wilczy ……
– zajęcze ……
– kurza ……


1.Znajdujemy początek słowa
Gra polega na znalezieniu nowego słowa rozpoczynającego się ostatnią sylabą poprzedniego wyrazu.
Tworzenie par wyrazów
np. lokomotywa – wagon
książki – kisiel
szafa – fajka
Inny wariant zabawy polega na tworzeniu jak najdłuższego ciągu wyrazów, aż do wyczerpania
np. szafa – fajka – kabina – natura – rakieta – tablica – całość – łość…
2. Układamy rymy
Zabawa polega na wyszukiwaniu słów rymujących się
np. deski – pineski
niebieski – pieski
konik – słonik
kwiatek – płatek
krata – rata
wazonik – melonik
3. Znajdujemy słowa z określoną głoską
Gra polega na podawaniu par wyrazów (rzeczownik i jego określenie) zaczynających się tą samą głoską
np. sok – słodki
samolot – sportowy
gazeta – gruba
plastelina – pastelowa
książka – kolorowa
4. Szukamy wyrazów ukrytych w wyrazach
Zabawa polega na wyszukiwaniu wyrazów zawartych w innych wyrazach
np. kokos (kos)
krata (kra)
makaron (mak)
adres (dres)
makulatura (mak, kula, tura, ul, tur, lat)
5. Czytamy wyrazy wspak
Zabawa polega na pokazaniu dziecku możliwości czytania niektórych wyrazów od lewej do prawej strony i odwrotnie
np. zaraz, zakaz, potop, kajak, łapał, łamał, radar, sedes, Anna.
6.Łączymy dwa wybrane słowa
Zabawa polega na otrzymywaniu nowego słowa z połączenia dwóch innych
np. sto – noga, tuli – pan, ul – Ewa, śpi – wór, koło – wrotki,
list- opad, chwali – pięta, szybko – war.
7. Dobieramy słowa łączące się tematycznie
Zabawa polega na wyszukiwaniu słów w ramach ustalonego tematu. Wypowiadamy zdanie, które określa zakres podanych słów. Jest ono tak sformułowane, że pozwala na swobodne wyliczanie, ale wymusza określoną formę gramatyczną słów
np. Do nowego mieszkania wstawimy…
(kanapę, szafę, krzesła, stół itd.)
Jedziemy na wycieczkę i zabieramy ze sobą….
(plecak, bidon, skafander, kanapki itd.)
Założę sukienkę, która ma paski w kolorze…
(czerwonym, niebieskim, żółtym itp.)
W Zoo można zobaczyć…
(słonia, niedźwiedzia, żyrafę itp.)
8. Wyszukujemy słowo, które nie pasuje do pozostałych
Gra polega na tym, aby spośród kilku słów wybrać to, które nie pasuje ze względu na przynależność do innej grupy znaczeniowej
np. łódka, kajak, statek, pociąg
jabłko, marchewka, gruszka, śliwka
rysuje, pisze, gotuje, czyta
ładny, brzydki, miś, czysty
9. Wymyślamy słowa o przeciwnym znaczeniu
Gra polega na wyszukiwaniu antonimów lub synonimów
np.
antonimy synonimy
słaby – mocny kartofel – ziemniak
czysty – brudny domek – chata
otwarty – zamknięty samochód – auto
gruby – chudy wiadro – kubeł
wysoki – niski wesoły – radosny
W rozszerzonej wersji tej gry nie tylko wymyślamy antonimy, ale podajemy także słowa pasujące do tych określeń
np. słaby papier – mocny sznurek
czyste ręce – brudne buty
otwarty zeszyt – zamknięty podręcznik
10. Wyszukujemy słowa, które brzmią tak samo a oznaczają
coś innego
Zabawa polega na wyszukiwaniu jak największej liczby słów, które mają wiele znaczeń
np. zamek (do drzwi, pałac, suwak)
klucz (do drzwi, klucz ptaków, sposób rozwiązania)
siatka, śledzie, igły, lizak, grzebień, zebra, płetwy, korale.
11.Zagadki, których odpowiedzią są słowa wieloznaczne
np. Mają je kwiatki
Możesz je kupić owsiane
lub mydlane.
(płatki)
Pewien ptak domowy
i pewien grzyb w lesie,
jednakowo zwie się. (kurka)
Malowana bywa
na ulicach miasta,
a w Afryce biega żywa,
ale też pasiasta.
(zebra)
12. Tworzymy rodzinki słów
np. sok (soczek, soczysty, sokowirówka, sokownik)
13. Wyszukujemy słowa określające czynności
np. fryzjerka (obcina, czesze, myje, suszy, farbuje, modeluje, lakieruje, strzyże).
14. Wymyślamy zdrobnienia i zgrubienia
np. pies – piesek – psisko
zamek – zameczek – zamczysko
smok-smoczek-smoczysko
koń – konik – konisko
15.Dopowiadamy brakujące słowo
Wypowiadamy krótkie, proste zdanie, w którym brakuje ostatniego słowa
np. Zjedz swój (obiad, sernik, budyń, jabłko)
Poczytam ci (gazetę, książkę, bajkę, opowiadanie)
16. Układamy zdanie, w którym każde słowo zaczyna się tą samą głoską
Wybieramy głoskę i rozpoczynamy zabawę
np. J – Jurek je jajko.
W – Wojtek widzi Wandę wyrywającą warzywa.
K – Krzyś kupuje Kubie kolorową koparkę.
17. Rozwijamy lub skracamy zdanie
np. Szklanka stoi.
Szklanka stoi na stole.
Brązowa, brudna szklanka stoi na stole w kuchni.
Zagubiona dziewczynka szybko podbiegła do swojej zaniepokojonej mamy.
Dziewczynka podbiegła do mamy.
Dziewczynka podbiegła.
18. Łączymy dwa zdania spójnikami
Gra polega na dobieraniu właściwego spójnika i łączeniu dwóch członów zdania w jedno. Wypowiadamy pierwszy człon zdania złożonego i proponowany spójnik
np. Spóźniłem się do szkoły, bo…
Chciałem namalować kwiaty ale…
19. Układamy pytania
Gra polega na ułożeniu jak największej liczby pytań do podanego zdania
np. Paweł zabrał wczoraj swojego figlarnego psa Azora na spacer do lasu.
– Kto zabrał psa na spacer?
– Jak nazywa się pies Pawła?
– Jaki jest pies Pawła?
20. Układamy zdania przeczące
Wypowiadamy proste zdanie i prosimy dziecko, żeby podało jego przeczenie
np. Jutro pójdziemy do parku.
Jutro nie pójdziemy do parku
Mama kupi lizaki.
Mama nie kupi lizaków.
21. Określamy czy wypowiedź jest prawdziwa, czy nie
podajemy poprawną
Wypowiadamy zdania poprawne pod względem logicznym na przemian z nielogicznymi. Prosimy dziecko, aby określiło czy to jest prawda, czy fałsz i podało poprawne pod względem logicznym zdanie
np. Pies siedzi na drzewie i miauczy.
Zabrałem ze sobą parasol, bo jest ładna pogoda.
Skręciłem nogę, więc zaraz po obiedzie pójdę na łyżwy.
22. Opisujemy cechy ludzi, zwierząt i rzeczy poprzez
wyszukiwanie odpowiednich porównań
Zabawa polega na wyszukiwaniu określeń tworzonych poprzez porównywanie do czegoś
np. Okrągły jak…
Ciemny jak…
Biały jak….
Suchy jak…
Chytry jak… (lis)
Wierny jak… (pies)
Uparty jak… (osioł)
Pracowity jak… (mrówka)
Wolny jak… (ptak)
23. Zadajemy pytania, aby rozwiązać zagadkę
Jest to gra, która może być znana pod nazwą „10 pytań”, polegająca na jak najszybszym ustaleniu, o czym myśli druga osoba. Pytania należy tak formułować, aby odpowiedzią na nie były wyłącznie słowa „tak” lub „nie”
np. Umawiamy się, że wybieramy jakieś zwierzę
– Czy jest to zwierzę domowe? (tak)
– Czy może mieszkać w domu? (nie)
– Czy jest ptakiem? (nie)
-Czy pomaga człowiekowi? (tak)
– Czy to jest koń? (tak)
24. Układamy zagadki
Gracz wybiera w myśli jakiś przedmiot znajdujący się w klasie i próbuje tak go przedstawić, nie wymieniając nazwy, aby pozostali odgadli o czym mówi
np. Jest to mebel służący do siedzenia, mający podpórki pod ręce, może być miękki i bujany. (fotel)
Jest to rzecz wykonana z papieru, przeznaczona do czytani, którą kupuje się w księgarni. (książka)
Stopniowo w miarę nabywania przez dzieci doświadczeń, możemy odchodzić z tematem od przedmiotów bezpośrednio otaczających dziecko na rzecz dowolnie określonych obszarów
np. Jest to pani szyjąca ubrania.
Jest to drzewo rosnące w sadzie, dające fioletowe lub żółto – zielone owoce. (śliwa)
25. Określamy wybraną osobę
Dziecko wybiera w myśli osobę, o której będzie mówić, nie wskazując na nią. Następnie próbuje tak ją określić, byśmy mogli odgadnąć, o kogo chodzi
np. Jest to dziewczynka o jasnych włosach, niebieskich oczach, ubrana w czerwoną bluzeczką…
WPŁYW CZYTANIA NA WSZECHSTRONNY ROZWÓJ DZIECKA ORAZ SKUTKI KORZYSTANIA Z URZĄDZEŃ MOBILNYCH DLA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH I SZKOLNYCH
„Jakie ziarno w serca Wasze padnie…takim będzie późniejsze żniwo”
(St. Jachowicz – Dziennik dla dzieci)
Wszyscy chcemy, aby nasze dzieci wyrosły na mądrych, dobrych i szczęśliwych ludzi. Jest na to sposób – czytajmy dzieciom! Na pewno każdy rodzic chce przekazać swojemu dziecku to, co najlepsze. Chce, aby dobrze się rozwijało, nie miało problemów w przedszkolu, szkole, a na swojej drodze spotykało samych życzliwych ludzi.. Wiele dorosłych ludzi choć umie czytać, nie czyta. Dlaczego? Ponieważ nawyk i potrzeba czytania lektury muszą powstać w dzieciństwie. Czytanie książek jest zatem jedną z pierwszych inwestycji w rozwój dzieci. To właśnie w książce nasz maluch znajdzie wskazówki , w jaki sposób zbudować swój własny system wartości. Różnice pomiędzy dziećmi mającymi stały kontakt z książką, a tymi, którym nie czytano i same nie sięgają do lektur, mogą objawiać się na wiele sposobów już u kilkulatków, a wyraźniejsze stają się w szkole.
Stajemy się społeczeństwem, które czyta coraz mniej. Według niedawnych badań przeprowadzonych przez Zakład Badań Czytelnictwa Biblioteki Narodowej i TNS OBOP, 42% Polaków deklaruje brak zainteresowania książką. Wyniki te są zatrważające, ponieważ człowiek wychowany jedynie przez „szklany ekran” funkcjonuje zupełnie inaczej, niż ktoś kto czyta książki. Dlaczego? Ponieważ czytanie bardzo pozytywnie wpływa na ludzki rozwój.
Czytanie – lub jego brak – często „słychać” w języku dziecka, ono też wpływa na wrażliwość: zdolność reagowania na świat, innych ludzi. Ale to są jedne z wielu zdolności, wymagających troskliwego kształcenia u dzieci. Bo czy „zacofanym” nazwalibyśmy dziecko, które nie potrafi pływać? Myślę, że warto traktować czytanie jak element naturalnego i wszechstronnego kształtowania osobowości. Jak jazdę na rowerze, rysowanie czy mycie rąk przed obiadem.Każde dziecko bez względu na wiek powinno mieć codzienny kontakt z książką, a obok każdego dziecka powinien być dorosły który poczyta mu w ciągu dnia lub przed snem
Oto najważniejsze zalety czytania wpływające na rozwój dziecka:
Czytanie na głos niemowlęciu stymuluje rozwój jego mózgu. Zanim małe dziecko nauczy się mówić – najpierw uczy się rozumieć mowę, czyli tworzy tzw. Słownik bierny. Ta prawidłowość jest związana z kolejnością dojrzewania poszczególnych ośrodków w mózgu odpowiedzialnych za rozumienie oraz artykułowanie mowy. Nauka mowy rozpoczyna się więc tak naprawdę od momentu kiedy niemowlę zaczyna być otaczane mową,
Czytanie kilkulatkowi rozbudza w nim ciekawość świata i pomaga mu zrozumieć siebie i innych. Wzory zachowań bohaterów bajkowych są przyjmowane przez najmłodszych bezkrytyczne – często możemy zaobserwować, że maluch odtwarza zachowanie ulubionej postaci bajkowej. Utożsamia się z postacią głównego bohatera; towarzyszy mu w wędrówce ,razem z nim przeżywa radość, strach, smutek czy ból. nawiązuje przyjaźnie, stawia czoła wrogom, odpoczywa, bawi się. Dzieci szybko uczą się poprzez przykład – naśladując. Dzięki tej identyfikacji zapoznaje się z całą gamą emocji, uczuć i postaw. Uczy się zachowań społecznie akceptowanych oraz tych, które są potępiane.
Czytanie stymuluje rozwój mowy i usprawnia pamięć. Książki ubogacają tak bierny (rozumienie) jaki czynny (mowa) słownik dziecka, poszerzając wiedzę o świecie i pomagając w ten sposób odnosić sukcesy w przedszkolu i w szkole. Czytanie pomaga także w przezwyciężaniu dysleksji. Dzieci zapoznając się z bogactwem języka literackiego nabywają umiejętność poprawnego wysławiania się, mobilizuje do tworzenia własnych opowiadań i wierszy. Tych, którzy nie czytają nic albo niewiele, bardzo łatwo poznać. Zdradzają się częstym używaniem zwrotów typu: „No wiesz, o co mi chodzi”, „No… tego. ..”. Zacinają się, stękają, zastępują słowa gestami lub imitują dźwięki. Ocenę ludzi i przedmiotów ograniczają do przymiotnika „fajny” lub „super”.
Warto do tego dodać także fakt, że przeprowadzone w Anglii badania ujawniły, że istnieje ścisła zależność pomiędzy godzinami spędzonymi przed ekranem a rozwojem słownictwa. Okazało się mianowicie, że prawie wszystkie tzw. „telewizyjne dzieci” mówią w wieku 3 lat na poziomie dzieci o rok młodszych.
Czytanie poszerza doświadczenia językowe dziecka, rozwija słownictwo, uczy wyrażać myśli i rozumieć sposoby mówienia innych ludzi. Im bogatszy język, tym sprawniejsze wyrażanie własnego zdania, lepsza umiejętność werbalizowania uczuć i potrzeb. Przeczytane w książkach historie uczą dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych, odnajdywania zależności i wyciągania własnych wniosków. Jednym słowem, czytanie kształtuje umiejętność samodzielnego myślenia i formułowania myśli – kompetencje niezbędne do właściwego funkcjonowania społecznego.
Czytanie kształtuje wrażliwość moralną dziecka. Dzieci którym rodzice regularnie czytają szybciej się rozwijają, łatwiej przyswajają wiedzę o świecie i ludziach, a także czują się bezpieczne i kochane. Świadczy o tym min. jego żywa reakcja kiedy słuchając opowiadania śmieje się, płacze a czasem nieruchomieje w momentach napięcia. Samodzielne czytanie wymaga od dziecka podjęcia wysiłku oraz wytrwania w nim dla osiągnięcia celu (przeczytania książki do końca). Wyrabia w dziecku cierpliwość i umiejętność oczekiwania na nagrodę odroczoną w czasie. Nagrodę tym większą, że osiągniętą wyłącznie własną pracą. Realizowanie przez dzieci zadań z tzw. odroczonym efektem wpływa pozytywnie na rozwój ich inteligencji emocjonalnej, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania psychicznego.
Nauka samodzielnego czytania jest częścią mądrego wychowania, polegającego między innymi na stworzeniu klimatu, w którym nie wszystko musi być szybko, natychmiast. Kształtuje postawę cierpliwości, skupienia i refleksji nad tym, co się robi.
Czytanie książek a koncentracja .Brak koncentracji u dzieci jest naturalnym zjawiskiem na jednym z etapów rozwoju. Obecnie jednak psychologowie dziecięcy, wychowawcy, a także rodzice napotykają coraz większe trudności w pracy z dzieckiem nad umiejętnością skupiania uwagi. Wynika to z rosnącej liczby bodźców, jaka otacza nas w codziennym życiu. Dzieci bywają niespokojne i nadmiernie pobudzone. Nieumiejętność skupienia się na rzeczach istotnych sprawia, że stają się niepewne siebie i trudno znoszą porażki.
Ćwiczenie koncentracji uwagi to bardzo trudne zadanie, ale niezbędne do prawidłowego rozwoju intelektualnego. Rodzice i bliscy dorośli powinni wspierać dzieci we wszystkich aktywnościach, które pomagają wydłużać czas koncentracji, szczególnie na tych zadaniach, które wymagają niepodzielności uwagi. Jedną z takich aktywności jest właśnie nauka czytania.
Książki kształtują pozytywny obraz siebie. Dziecko czytając wraz z rodzicem może pochwalić się swoją wiedzą. Chętniej będzie uczyło się i poznawało nowe pojęcia – ma to wpływ na ogólny rozwój społeczny dziecka. Książka zaspokaja potrzebę informacji i wzbogaca zasób wiadomości, zaś ilustracje w książkach ułatwiają tworzenie wyobrażeń o miejscach odległych i niedostępnych w codziennym życiu.
Książka pomaga w wyciszeniu i zrelaksowaniu się dziecka. Są dzieci, które mają spore trudności ze zrelaksowaniem się, wyciszeniem i odpoczynkiem od nadmiaru stymulacji i wrażeń. Bywają przez to nadmiernie pobudzone i chaotyczne w działaniu.
Czytanie książek to jeden z najlepszych sposobów relaksu. Podróż w świat wyobraźni daje wytchnienie i tak potrzebną współczesnym dzieciom ciszę, zwłaszcza po zbyt długim oglądaniu telewizji czy graniu na komputerze.
Czytanie odpowiada również za budowanie szczególnego rodzaju więzi emocjonalnej pomiędzy rodzicami a dziećmi.Wspólne czytanie jest szczególną formą spędzania czasu z dzieckiem. To przynosi zarówno „korzyści natychmiastowe” jak i procentuje na przyszłość. Dzięki czytaniu cała rodzina może wspólnie spędzać czas. Treść książki często staje się pretekstem do rozmowy z rodzicami czy rówieśnikami na ważne dla dziecka tematy.
Czytanie odpowiednich książek jest polecane jako forma leczenia psychoterapeutycznego dzieci nieśmiałych, nadmiernie agresywnych, z szeroko pojętymi trudnościami w rozwoju emocjonalno-społecznym. Książka może pomóc zarówno w poznaniu sytuacji, z którymi dziecko się nie zetknęło, jak też posłużyć za temat rozmowy o trudnych emocjach, których samo doświadcza. Czytanie uczy empatii i wrażliwości.
Wspólne głośne czytanie z dzieckiem pomoże mu pokonać wiele problemów wieku dorastania. Literatura daje wsparcie w zmaganiu z różnymi problemami. Ukazuje różnorodne wzorce myślenia. Ogromną rolę odgrywają tutaj bajki terapeutyczne. Jest to literatura powszechnie znana i dostępna. Według Marii Molickiej znanej bajkoterapeutki, jest ona ważną metodą wspierania i oddziaływania terapeutycznego we wczesnych okresach rozwoju dziecka .Może pomóc w efektywnym radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi takimi jak: frustracje, lęki, niska samoocena, uzależnienia. Taka literatura kompensuje niezaspokojone potrzeby oraz wpływa na kształtowanie się poczucia własnej wartości. Ale w głośnym czytaniu chodzi tak naprawdę o to, aby poświęcić dziecku swój czas, uwagę, a przy tym miłość.
Wspierajmy, cieszmy się z postępów, czytajmy!
Nie ma wątpliwości, że czytanie jest niezbędne dla rozwoju naszych dzieci. Na szczęście stanowi jedną z niewielu konieczności życiowych, która jest zarazem przyjemna. Sprzyja harmonijnemu rozwojowi intelektualnemu i emocjonalnemu oraz, co najważniejsze dla samego czytelnika, przynosi mnóstwo frajdy!
Jako rodzice kibicujmy naszym dzieciom w tej nauce. Zamiast sprowadzać czytanie do kolejnej metody stymulującej rozwój dziecka, spróbujmy traktować je jak wartościową zabawę lub rozrywkę, którą przecież w gruncie rzeczy jest.
Nauczmy się uznawać za sukces każdą sytuację, w której nasze dziecko samo sięga po książkę: ogląda okładkę, ilustracje, czyta pierwsze słowa, a potem zdania. Propagujmy takie zachowania, okazując zainteresowanie, rozmawiając z dzieckiem o tym, co właśnie obejrzało i przeczytało.
Pamiętajmy też, aby nigdy nie traktować czytania jak kary! Z praktyki zawodowej wiem, że niektórym rodzicom zdarza się, w odpowiedzi na złe zachowanie dziecka, stosować wariant kary „nie ma telewizji – będziesz czytać!”. Kto polubi coś, co musi robić za karę?
Kupując dzieciom zabawki edukacyjne i zapisując je na zajęcia mające rozwijać ich zainteresowania, czasem chyba zapominamy, że czytanie książek także zaspokaja wiele dziecięcych potrzeb, a nam rodzicom ułatwia życie. Umożliwienie dziecku kontaktu z książką nie wymaga przymusu ani nacisku, pozbawione jest trudności organizacyjno-logistycznych, a dzięki niewielkim nakładom finansowym (chwała bibliotekom) książka znajduje się wprost na wyciągnięcie ręki.
Czytanie książek nie jest lekarstwem na wszystkie trudności naszych dzieci w nauce, ale niewątpliwie jest jednym z najlepszych sposobów na ich uniknięcie. Powtórzę jednak raz jeszcze: czytanie to także świetna zabawa!
Rodzicu, czytaj dzieciom bajki. „Czytanie wypełnia wszystkie przestrzenie rozwoju dziecka”
Wyłącz dziecku telewizor. „Fundujemy najmłodszym nadmiar bodźców, przed którymi nie mają jak się ochronić”
Codzienne czytanie dziecku:
- Zapewnia emocjonalny rozwój dziecka
- Rozwija język, pamięć i wyobraźnię
- Uczy myślenia, poprawia koncentrację
- Wzmacnia poczucie własnej wartości dziecka
- Poszerza wiedzę ogólną
- Ułatwia naukę, pomaga odnieść sukces w szkole
- Uczy wartości moralnych, pomaga w wychowaniu
- Zapobiega uzależnieniu od telewizji i komputerów
- Chroni przed zagrożeniami ze strony masowej kultury
- Kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy na całe życie
Do głośnego czytania należy wybierać dzieciom utwory:
• sensowne,
• adresowane do dziecka,
• ciekawe dla dziecka – o czymś istotnym dla niego,
• napisane lub tłumaczone poprawną i ładną polszczyzną
• uczące racjonalnego myślenia,
• uczące czegoś ważnego,
• przynoszące wiedzę i/lub rozrywkę na wysokim poziomie,
• rozwijające dobry smak i poczucie humoru dobrej próby,
• niosące przesłanie szacunku wobec dziecka, ludzi, innych istot, zwierząt, przyrody, kraju, pozytywnych norm społecznych i sprawiedliwego prawa,
• dostosowane do wieku i wrażliwości dziecka, nie wzbudzające lęków i niepokoju,
• niosące pozytywny przekaz moralny, promujące wzorce właściwych postaw i zachowań,
• rozwijające wrażliwość estetyczną,
• kształtujące postawę optymizmu i wiary w siebie oraz pozytywne nastawienie do świata,
• unikające przemocy nawet w zabawie,
• unikające stereotypów związanych z płcią
Dlaczego czytanie jest dzisiaj ważniejsze niż kiedykolwiek w przeszłości?
Wiele dzieci bez umiaru korzysta z komputera, .Dla wielu z nich jest to najatrakcyjniejsza forma spędzania wolnego czasu. Żyjemy w cywilizacji telewizyjnej; badania naukowe wykazują:
– szkodliwość zdrowotną nadmiernego oglądania telewizji przez dzieci
– telewizja nie rozwija u dzieci myślenia i skraca ich przedział uwagi
– wiele programów wywołuje lęki i niepokój oraz znieczula na przemoc.
– świat jest coraz bardziej skomplikowany, lawinowo przyrasta ilość informacji, rozwój wiedzy i rynku pracy następuje coraz szybciej – ludzie, którzy nie czytają , nie nadążają za tymi zmianami zostają zepchnięci na margines współczesnego życia.
Pamiętajmy, że czytanie jest proste, bezpłatne i dzieci je uwielbiają!
– nie potrzeba tytułów naukowych, ani drogiego sprzętu, by czytać dzieciom;
– książki można wypożyczać, wymieniać również kupować na przecenach
– nie trzeba dobrej dykcji, by być najlepszym nauczycielem czytania dla swego dziecka
Czytanie jest swego rodzaju antidotum przeciwko wielu niepożądanym wpływom
dla umysłu i psychiki dziecka ze strony współczesnej cywilizacji
Skutki korzystania z urządzeń mobilnych dla dzieci przedszkolnych i szkolnych
Według amerykańskich badań wśród dzieci w wieku 3-5 lat spędzających ok. 1 godziny dziennie przed ekranem powstają spore ubytki w rozwoju mózgu. Jaki wpływ na rozwój małych dzieci mają urządzenia elektroniczne?
Badania przeprowadzone przez Amerykanów przynoszą twarde dane neurobiologiczne. Ważną kwestią jest to, że zamiana zabawek na tablet bądź telefon przeciwdziała tworzeniu się w mózgu dziecka właściwych reprezentacji umysłowych rzeczy. Skutki widoczne są w szkole podczas lekcji matematyki lub w trakcie czytania.
Według naszych badań z 2015 r. 64% dzieci w wieku od 6 miesięcy do 6,5 lat korzysta z urządzeń mobilnych, 25% – codziennie. Niestety aż 69% rodziców małych dzieci traktuje urządzenia mobilne, jako elektroniczną nianię a 49% rodziców stosuje to jako rodzaj nagrody dla dziecka.
Do mniej więcej drugiego roku życia następuje szybki rozwój mózgu (jego wielkość zwiększa się niemal trzykrotnie). Wczesny rozwój mózgu zdeterminowany jest istnieniem bądź brakiem bodźców środowiskowym. Wyniki badań dr Jenny Radesky z Uniwersytetu w Bostonie potwierdzają, że nadmierna i niekontrolowana stymulacja rozwijającego się mózgu dwu- i trzylatka, która wynika z jego częstych kontaktów z urządzeniami mobilnymi i nowymi technologiami, opóźnia jego rozwój funkcji poznawczych, a także prowadzi do deficytu funkcji wykonawczych. (Dzieci w tym wieku predysponowane są do nieustannej eksploracji otaczającej rzeczywistości, a nie do statecznego siedzenia przed ekranem).
Ponadto nadmierne korzystanie z urządzeń mobilnych wpływa również na układ mięśniowo-szkieletowy dzieci. Bywa, że do pediatry trafiają rodzice z maluchami, które nie mają odpowiednio do wieku rozwiniętych mięśni dłoni, ponieważ czynnościami, które dominowały w ich zabawach, było użytkowanie tabletu, smartfonu, a nie rysowanie i kolorowanie kredkami.
Dodatkowo zdaniem m.in. Jennny Radesky warto zastanowić się nad pojawiającą się w badaniach hipotezą – dawanie sfrustrowanym dzieciom tabletu jako narzędzia służącego do walki z nudą, przywrócenia dobrego nastroju, może doprowadzić do utraty przez nie samokontroli, a także nieradzenia sobie z trudnymi emocjami w przyszłości.
Są również tacy naukowcy, jak dr Lucyna Kirwil, którzy twierdzą, że nowe badania w zakresie korzystania przez najmłodszych z urządzeń mobilnych/nowych technologii przynoszą skrajne wnioski. Z jednej strony podkreślają, że korzystanie z technologii (pod bacznym okiem rodzica czy opiekuna) pozytywnie wpływa na rozwój dziecka (przyspiesza go), z drugiej zaś prowadzi do zaburzenia rozwoju poprzez nadmiar bodźców i osłabienie zdolności empatii. Bezdyskusyjny pozostaje jednak wpływ długotrwałego siedzenia przed ekranem na rozwój fizyczny, w tym w szczególności na zmiany w szyjnym odcinku kręgosłupa, przeciążenie nadgarstków nadmiernym korzystaniem z tabletu czy laptopa, a także na rosnącą nadwagę u coraz młodszych dzieci, które zamiast biegać po podwórku, „wędrują” w wirtualnej przestrzeni.
Urządzenia cyfrowe a rozwój mowy dziecka:
- Dziecko spędzające czas przed ekranem zostaje pozbawione obcowania z drugim człowiekiem. Jego słownictwo nie wzbogaca się, a mowa i wymowa nie mają okazji do rozwijania się w naturalnych sytuacjach komunikacyjnych.
„Normalny rozwój ludzkiego mózgu wymaga równowagi między bodźcami środowiskowymi, a tymi, które biorą się z kontaktów z ludźmi. Pozbawiony ich mózg nie działa właściwie, nie mogąc tworzyć odpowiednich połączeń neuronowych.” * - Bodźce płynące z ekranów urządzeń takich jak komputer, telewizor, smartfon, powodują zahamowanie naturalnego rozwoju komórek lewej półkuli mózgu (odpowiedzialnej za tworzenie i odbieranie mowy). Język nie rozwija się lub czyni to z wielkim opóźnieniem.
„Dzieci w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym, które narażone są na odbiór bodźców z przekazu telewizyjnego, pozostają na wcześniejszym etapie rozwoju percepcji i jak niemowlęta chętniej oglądają układy dynamiczne niż statyczne.„**
Rekomendacje Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej są jasne i wprost mówią o tym, że dzieciom do drugiego roku życia nie zaleca się kontaktu z urządzeniami ekranowymi, z kolei udostępnianie tych urządzeń dzieciom w wieku 3–6 lat powinno być przemyślane przez rodziców i uwzględniać zasady korzystania, w tym:
- dostęp do bezpiecznych i sprawdzonych treści,
- ustalenie czasu, kiedy możliwe jest korzystanie z urządzeń (jednak jednorazowo nie dłużej niż 15–20 minut, dziennie – od 30 minut do 2 godzin, w zależności od wieku dziecka),
- brak dostępu do urządzeń mobilnych przed snem,
- wspólne korzystanie ze smartfonu i tabletu.
Warto zaznaczyć, że korzystanie z urządzeń mobilnych nie powinno być narzędziem motywowania do np. jedzenia czy treningu czystości.
Symptomy nadużywania telefonu komórkowego – ZACHOWANIE:
- nierozstawanie się ze swoim telefonem,
- ciągłe sprawdzane urządzenia i uruchamiane telefonu (np. częste sięganie po telefon, częste używanie go, sprawdzanie, trzymanie w dłoni bądź blisko siebie, przed sobą),
- przerywanie spotkań/rozmów w celu odebrania bądź nawiązania połączenia/ wiadomości,
- wychodzenie z sali szkolnej w celu odebrania bądź nawiązania połączenia/ wiadomości,
- częste robienie zdjęć typu selfie i dzielenie się nimi z innymi użytkownikami sieci,
- korzystanie z urządzeń w miejscach i sytuacjach, w których nie powinno się tego robić (np. prowadzenie samochodu, przechodzenie przez jezdnię),
- ukrywanie przed innymi (na przykład przed rodzicami) czynności związanych z używaniem smartfona,
- realizacja czynności ze smartfonem w ręku.
Symptomy nadużywania telefonu komórkowego – PSYCHIKA
- odczuwanie silnej potrzeby lub wręcz poczucia przymusu korzystania z telefonu,
- ciągła gotowość na odpisanie na e-mail, sms,
- odczuwanie niepokoju, rozdrażnienia, gorszego samopoczucia przy próbach przerwania/ograniczenia korzystania z Internetu, komputera,
- wyraźna niezgoda i niezadowolenie z powodu ograniczenia możliwości korzystania z telefonu,
- odczuwanie niepokoju, rozdrażnienia w sytuacjach zabronienia korzystania z telefonu komórkowego,
- podkreślanie ważności wpływu bycia on-line na dziejące się wydarzenia,
- wysokie poczucie bezpieczeństwa związane z byciem on-line,
- przeżywanie strachu (lęku) z powodu niebycia w głównym nurcie informacji,
- przeżywanie negatywnych emocji związanych z niemożnością połączenia się z Internetem (np. szukanie zasięgu za wszelką cenę).
Symptomy nadużywania telefonu komórkowego – NEGATYWNE SKUTKI
- zaniedbywanie innych aktywności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz korzystania z telefonu,
- wycofanie się z dotychczasowych relacji z innymi i zamkniecie się w świecie wirtualnym,
- korzystanie z Internetu/urządzeń pomimo szkodliwych następstw (niewyspanie, nieodpowiednie i nieregularne żywienie, zaniedbany wygląd, niewywiązywanie się ze swoich szkolnych, zawodowych, rodzinnych obowiązków),
- nadmierne rozproszenie i dekoncentracja np. na zajęciach lekcyjnych i poza nimi,
- problem z właściwym gospodarowaniem własnym czasem wolnym,
- częste nudzenie się i nic nie robienie, brak wyraźnej pasji w życiu, niski poziom angażowania się w sprawy szkolne,
- niska aktywność ruchowa, brak spędzania czasu wolnego w sposób aktywny,
- przejawianie tendencji do autoizolacji, pozostawanie na uboczu grupy,
- ogólne przemęczenie organizmu, przeciążenie informacyjne.
Zjawisko, jakim jest fonoholizm, nie występuje na żadnej z międzynarodowych klasyfikacji zaburzeń psychicznych, przez co nie ma jasno zdefiniowanych kryteriów diagnostycznych. Na podstawie dostępnej literatury można powiedzieć, że objawami nadużywania smartfona pozostają:
- tolerancja (potrzeba coraz dłuższego korzystania z telefonu komórkowego) przy jednoczesnym wyraźnym spadku satysfakcji osiąganej w konkretnej jednostce czasu,
- objawy odstawienne (pobudzenia psychoruchowe, niepokój, lęk, obniżony nastój, obsesyjne myślenie o tym, co dzieje się w przestrzeni Internetu, fantazje i marzenia senne na temat smartfonów, celowe lub mimowolne poruszanie palcami w sposób charakterystyczny dla pisania na klawiaturze, korzystanie z urządzenia w celu uniknięcia przykrych objawów abstynencyjnych po odstawieniu Internetu),
- utrata kontroli nad czasem używania telefonu komórkowego,
- zakończone niepowodzeniem próby ograniczania lub zaprzestania korzystania ze smartfona,
- poświęcanie dużej ilości czasu na wykonywanie czynności związanych ze smartfonem,
- zmniejszanie lub rezygnowanie z dotychczas podejmowanych aktywności na rzecz korzystania ze smartfona,
- korzystanie z telefonu komórkowego pomimo świadomości doświadczania trwałych bądź narastających problemów somatycznych, psychologicznych lub społecznych.
Dlaczego się uzależniamy
Pomimo niewątpliwych korzyści, jakich doświadczamy w związku z codziennym używaniem smartfonów podłączonych do Internetu, okazuje się, że możemy w bardzo prostu sposób utracić nad nim kontrolę.
W roku 2016 w Gdyni Fundacja Dbam o Mój Z@sięg przeprowadziła eksperyment polegający na odłączeniu 103 młodych osób na 72 godziny od wszelkich urządzeń cyfrowych. Ochotnicy mieli w ciągu tygodnia znaleźć trzy następujące po sobie doby, w których nie mogli używać Internetu, tabletów, smartfonów, konsol do gier, radia, telewizji. W ciągu doby zwolniło się przeciętnie około 4 godzin czasu wolnego. Niestety część młodzieży oraz ich rodziców nie potrafiła w sposób kreatywny tego czasu zagospodarować.
Badania eksperymentalne prowadzone wśród gdyńskiej młodzieży, jak również wywiady jakościowe prowadzone z uczestnikami eksperymentu oraz ich rodzicami rzuciły światło na czynniki, które miały decydujący wpływ na powodzenie naukowego przedsięwzięcia. Jakie czynniki wpływają na to, że dzieci i młodzież nadużywają korzystania z mediów cyfrowych? To opowieść na kolejny odcinek, ale już teraz można wskazać na kilka z nich:
- niekontrolowana „inicjacja cyfrowa”,
- nieograniczony dostęp do Internetu, w szczególności w urządzeniu mobilnym,
- brak zasad korzystania z mediów cyfrowych,
- nadaktywność na portalach społecznościowych,
- nuda, brak pasji zainteresowań,
- brak edukacji cyfrowej ze strony rodziców,
- złe relacje z rodzicami.
Pomimo tego, że fonohlizm nie występuje na międzynarodowych klasyfikacjach chorób, trudno powiedzieć, że problemu realnie nie ma. Pamiętajmy jednak o tym, że jeśli dzieci i młodzież nadużywają smartfonów i innych cyfrowych dobrodziejstw, to jest to skutek konkretnych czynników.
Pamiętajmy również o tym, że to nie media cyfrowe są złe. Złe lub dobre mogą być nasze nawyki w zakresie ich używania. Wysokie bądź niskie mogą być nasze cyfrowe kompetencje. Właściwe bądź niewłaściwe mogą być intencje, w jakich wykorzystujemy nowe technologie. I jeszcze jedna kwestia: to nie sam smartfon nas