„Katyń i kłamstwo katyńskie stały się bolesną raną polskiej historii, ale także na długie dziesięciolecia zatruły relacje między Polakami i Rosjanami. Nie da się budować trwałych relacji na kłamstwie. Kłamstwo dzieli ludzi i narody. Przynosi nienawiść i złość…” To fragment przemówienia Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 10 kwietnia 2010r., którego nie zdążył wygłosić.   W tym dniu   w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem zginął Prezydent Lech Kaczyński wraz z małżonką oraz parlamentarzyści, ludzie kultury, wysocy urzędnicy, księża, przedstawiciele Rodzin Katyńskich. Była to oficjalna delegacja udająca się na obchody 70 rocznicy zbrodni katyńskiej.

  Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej to polskie święto państwowe obchodzone 13 kwietnia. Zostało uchwalone przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej „W hołdzie ofiarom zbrodni katyńskiej oraz dla uczczenia pamięci wszystkim wymordowanym prze NKWD na mocy decyzji naczelnych władz Związku Sowieckiego z 5 marca 1940 roku”. 13 kwietnia 1943 roku władze niemieckie podały informację o odkryciu w Katyniu zbiorowych mogił oficerów Wojska Polskiego. Polskich jeńców rozstrzelano w lesie katyńskim, w okolicach Charkowa, Miednoje i innych miejscowości.

„O Boże!…

Najpierw jechali długo,

Wieziono ich wiosenną szarugą.

…Ilu ich było? Dwa? Pięć? Osiem? Dwanaście tysięcy?…

Pamiętamy ich zbrojnych i hojnych,

Pamiętamy młodziutkich przed wojną…

[…]

Czy im

się pożegnać dano?

Czy do końca, aż kat wystrzelił,

O niczym nie wiedzieli?”

 (fragment wiersza Kazimiery Iłłakowiczówny „O Boże”)

Dopiero w 1990 roku władze ZSRR przyznały się, że zbrodnię popełniło NKWD. Na podstawie badań naukowych i przekazanych  dokumentów, liczbę ofiar szacuje się na około 22 tysiące.

W Niedzielę Miłosierdzia Bożego, 11 kwietnia 2021 roku (w 90 rocznicę objawień Świętej Faustyny Kowalskiej), w kościele parafialnym w Sadownem, została odprawiona Msza Święta w intencji Ojczyzny i Ofiar Tragedii Smoleńskiej. Mszy Świętej przewodniczyli ksiądz proboszcz Antoni Kunicki oraz ksiądz kanonik Stanisław Wojciechowski. Po Mszy Świętej , przed tablicą upamiętniającą Ofiary Katastrofy Smoleńskiej złożono kwiaty. W chwili zadumy pochylono się nad trudnymi i zawiłymi losami Polski i Polaków.  

                                                                      Tekst i zdjęcia S.A.

M.K.

Już po raz czwarty obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Święto zostało ustanowione przez Parlament w 2018 roku. Wybór daty nie jest przypadkowy. 24 marca 1944 roku, Niemcy zamordowali w miejscowości Markowa, na Podkarpaciu, rodzinę Ulmów: Wiktorię, będącą w stanie błogosławionym, Józefa, sześcioro ich dzieci oraz 8 Żydów, którzy znaleźli u nich schronienie.

Święto ustanowiono ,,w hołdzie Obywatelom Polskim–bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady, zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich oprawców” (Ustawa z 6 marca 2018 r.)

Dwa lata temu, w Sadownem, podczas uroczystości odsłonięcia tablicy upamiętniającej zamordowanych przez Niemców Mariannę, Leona i Stefana Lubkiewiczów, premier Mateusz Morawiecki powiedział: ,, Żyd, który spotkał Niemca, stawał się martwym Żydem, a Żyd, który spotkał Polaka, miał szansę przeżyć. I wszyscy Żydzi, którzy przeżyli II wojnę światową w mniejszym lub większym stopniu przeżyli ją dzięki tym bochenkom chleba, dzięki schronieniu, którego udzielali im ich polscy sąsiedzi”.

Mieszkańcy gminy pamiętają o ofiarach II wojny światowej. Na Placu Kościelnym znajduje się tablica poświęcona represjonowanym w czasie II wojny światowej. Widnieje na niej napis: ,,Pamięci mieszkańców gminy Sadowne pomordowanych, więzionych, zesłanych na roboty i zamordowanych przez niemieckiego okupanta. Mieszkańcy i Instytut Pileckiego”.

Część Polaków, która ratowała Żydów podczas wojny, otrzymała tytuł ,,Sprawiedliwego wśród Narodów Świata”. Tytuł ten przyznawany jest przez państwo Izrael (Instytut Yad Vashem) osobom za bezinteresowną pomoc Żydom podczas II wojny światowej. Na medalu wręczanym Sprawiedliwym widnieje sentencja ,,Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat”. Do tej pory tytuł ten otrzymało ponad 7000 Polaków. Ciągle przybywa kolejnych Sprawiedliwych.

Sprawiedliwymi z terenu naszej gminy są:

-Marianna, Leon i Stefan Lubkiewicz,

-Jadwiga Stankiewicz- Jóźwik,

-Janina Puszet (czasowo przebywająca w czasie wojny w Sokółce)

-Lucyna Radziejowska (czasowo przebywająca w czasie wojny w Płatkownicy)

Polska była jedynym krajem w okupowanej Europie, w którym za pomoc Żydom groziła kara śmierci. W Sadownem, przed wojną polscy Żydzi stanowili 40 % społeczności .

Chaim Chefer „Sprawiedliwi świata”

,,Ja słyszę ten tytuł i staram się

O tych ludziach myśleć, co chronili mnie.

Ja pytam i pytam. O na miły Bóg, czy ja bym na ich miejscu

Tak uczynić mógł?”

Wydarzenia sprzed lat nie są zamkniętą historią. Ciągle dowiadujemy się o tych, którzy nie zawahali się nieść pomoc potrzebującym. Byli wśród nas.

S.A.